Αιμιλία Καραλή
Μεγάλο είναι το πλήθος των εκπαιδευτικών που στην Κατοχή φρόντισαν για τη μόρφωση, την ένδυση και τη σίτιση των πεινασμένων παιδιών. Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στον απελευθερωτικό αγώνα γινόταν άλλοτε με την «πένα», άλλοτε με το «σπαθί», συχνά και με τα δύο.
Στις 12 Οκτώβρη του 1944, 80 χρόνια πριν, αποχωρούν οι τελευταίοι ναζί στρατιώτες από την Αθήνα. Το Α’ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ μπαίνει στην πρωτεύουσα. Μια νέα εποχή φαίνεται να αρχίζει για τον τόπο. Και για τη δημιουργία της συνέβαλαν χιλιάδες εκπαιδευτικοί, όλων των βαθμίδων. Μελέτες αναφέρουν ότι περίπου το 80% των εκπαιδευτικών έγιναν μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων και υπολογίζεται ότι το 32% των καπετάνιων του ΕΛΑΣ ήταν δάσκαλοι. Στο σπίτι των εκπαιδευτικών Παναγή και Αγνής Δημητράτου γεννήθηκε η ΕΠΟΝ. Και ο πρώτος νεκρός ΕΛΑΣίτης ήταν ο δάσκαλος Δημήτρης Σαξώνης από τα Μάρμαρα Φθιώτιδας.
Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στον απελευθερωτικό αγώνα γινόταν άλλοτε με την «πένα», άλλοτε με το «σπαθί», συχνά και με τα δύο. Δ. Γληνός, Κ. Σωτηρίου, Χρ. Χατζηβασιλείου, Έ. Αλεξίου, Ν. Πλουμπίδης, Γ. Ζέβγος, Κ. Ζέβγου, Μ. Παπαμαύρος, Κ. Παπανικολάου, Χ. Θεοδωρίδης, Ρ. Ιμβριώτη, Γ. Ιμβριώτης, Β. Πριόβολος είναι μερικοί μόνο από τους γνωστούς παιδαγωγούς που συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση. Ορισμένοι πρότειναν ολοκληρωμένα παιδαγωγικά συστήματα που ήταν διεθνώς πρωτοπόρα. Μάλιστα, ο Γληνός θεωρείται από το International Bureau of Education της UNESCO ένας από τους 100 σημαντικότερους διανοούμενους όλων των εποχών που με τις ιδέες και τη δράση τους συνέβαλαν στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης.
Το θέμα δεν είναι βεβαίως μόνον οι «γνωστοί». Μεγάλο είναι το πλήθος των εκπαιδευτικών που στην Κατοχή φρόντισαν για τη μόρφωση, την ένδυση και τη σίτιση των πεινασμένων παιδιών. Έγιναν μάστορες για να επισκευάσουν και να φτιάξουν σχολεία. Έβρισκαν – κλέβοντάς τα μερικές φορές – φάρμακα και γραφική ύλη.
Έγραφαν βιβλία.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της «Κυβέρνησης του βουνού» στην Ελεύθερη Ελλάδα (Απρίλης – Νοέμβρης 1944) αποτελεί ριζική τομή στα εκπαιδευτικά πράγματα του τόπου. Προτείνει ένα σφαιρικό – πολυκλαδικό σύστημα διδασκαλίας στη δημοτική γλώσσα, βασισμένο στις σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις, απαλλαγμένο από τον εθνικισμό και τη μισαλλοδοξία, δεμένο θεωρητικά και πρακτικά με τις κοινωνικές ανάγκες.
Υποχρεωτικό για αγόρια και κορίτσια, καταδίκαζε «το ατομικιστικό περιεχόμενο και τη μορφή της εκπαίδευσης που στηριζόταν στη λεξιθηρία, τη λογοκοπία, τον σχολαστικισμό, την αποστήθιση». Ιδρύονται πρωτότυποι εκπαιδευτικοί θεσμοί για να εξαλείψουν τον αναλφαβητισμό, να μορφώσουν τους αγρότες, να εκπαιδεύσουν δασκάλους.
Όμως δεν πρόλαβαν.
Ο Εμφύλιος και ο σκοταδισμός του μετεμφυλιακού κράτους ματαίωσαν τις προσπάθειες. Διωγμοί, εξευτελισμοί, βασανιστήρια, εξορίες, εκτελέσεις ήταν η «μοίρα» για πολλούς εκπαιδευτικούς που επιχείρησαν να διαμορφώσουν μια άλλη παιδεία, μια διαφορετική κοινωνία. Οι απολύσεις αριστερών και ευρύτερα δημοκρατικών δασκάλων πήραν τη μορφή καταιγίδας. Όπως έλεγε και ο Γ. Παπανδρέου: «Οι δάσκαλοι μπορούν να κρατούν τις ιδέες τους, όχι όμως και τη θέση τους».
Αυτές οι ιδέες που θέρμαιναν και έτρεφαν τις ελπίδες για μια αξιοπρεπή ζωή για όλους ήταν πάντα ο εφιάλτης για την κρατική εξουσία, όποια μορφή κι αν είχε. Κι εξακολουθούν να είναι. Οι δάσκαλοι που διαπνέονται από τέτοιες αξίες σε οποιαδήποτε καμπή της ιστορίας αποτελούν γι’ αυτήν έναν από τους πρώτους στόχους εξόντωσης με πολλούς τρόπους. Και ο βασικός είναι το θεσμικό πλαίσιο της εργασίας τους. Χαμηλοί μισθοί, πειθάρχηση και μετατροπή τους σε εκφωνητές εγχειριδίων, ομιλούσες κεφαλές που αναπαράγουν καταλόγους ασκήσεων, διεκπεραιωτές μιας «ύλης» χρήσιμης μόνο για τις όποιες εξετάσεις – αυτά είναι μερικά μόνο από τα μέσα με τα οποία καλούνται να προετοιμάσουν τους μαθητές τους να γίνουν απλώς «τούβλα στον τοίχο».
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της «Κυβέρνησης του βουνού» στην Ελεύθερη Ελλάδα (Απρίλης – Νοέμβρης 1944) αποτελεί ριζική τομή στα εκπαιδευτικά πράγματα του τόπου.
Υπάρχουν δάσκαλοι που έχουν αποδεχτεί έναν τέτοιον ρόλο. «Αντιδιδάσκαλους» ονόμαζε ο Τζορτζ Στάινερ εκείνους που με το αδιάφορο, τυποποιημένο και πληκτικό μάθημά τους προσάρμοζαν στα όρια του δικού τους κόσμου τις όποιες προσδοκίες των παιδιών για το μέλλον. Φόβητρο αποτελούν οι «δάσκαλοι» που μοναδική τους επιδίωξη είναι η επιβολή, ο έλεγχος, η συμμόρφωση στην άποψή τους, και που η τιμωρία ήταν και είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιβεβαιώσουν την ύπαρξή τους.
Έναν συνδυασμό και των δύο αποτελεί και το πρότυπο δασκάλου που προτείνεται από τα διάφορα υπουργεία Παιδείας ανά τον κόσμο. Και από το δικό μας. Πολύπλευρα ταπεινωμένοι δάσκαλοι καλούνται να ταπεινώσουν τους μαθητές τους, όχι μόνο με το μάθημά τους που είναι προορισμένο μόνο να εκπαιδεύει «γορίλες» για την «αγορά εργασίας», αλλά και με την εφαρμογή τιμωριών για τους «απείθαρχους» μαθητές. Αλλά και τιμωρίες για τους απείθαρχους, σε αυτές τις εντολές, δασκάλους.
Παρά τις απειλές και τους κινδύνους, πολλοί είναι αυτοί που αντιστέκονται. Είναι οι «καπετάνιοι» και οι «καπετάνισσες» που καλούν τους μαθητές τους «να αδράξουν τη μέρα», να αλλάξουν τον κόσμο. Φτιάχνουν συνεχώς «κύκλους των χαμένων ποιητών», ικανών να «ποιήσουν» τη ζωή τους και να την κάνουν αυθεντική, μοναδική ποίηση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου