ΧΙΡΟΣΙΜΑ ΚΑΙ ΝΑΓΚΑΣΑΚΙ

 ΘΑ ΦΑΝΤΑΖΟΥΝ ΑΠΛΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ

Από το πρωινό της 6ης Αυγούστου του 1945, όταν οι ΗΠΑ πραγματοποιήσαν ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα πολέμου στην ανθρώπινη ιστορία, με τον πυρηνικό βομβαρδισμό της Χιροσίμας, μια λέξη εμφανίζεται όλο και συχνότερα σε κάθε άρθρο που σχετίζεται με τα πυρηνικά όπλα: Η λέξη unthinkable (αδιανόητο). Για δεκαετίες ο πυρηνικός πόλεμος ήταν, ή τουλάχιστον έπρεπε να θεωρείται, αδιανόητος. 

Στον αγγλοσαξωνικό Τύπο, μάλιστα, η χρήση της λέξης είναι πλέον τόσο διαδεδομένη και τυποποιημένη, ώστε συχνά οι συντάκτες δεν μπαίνουν καν στον κόπο να εξηγήσουν σε τι αναφέρονται (όπως όταν χρησιμοποιούμε τις φράσεις «επάρατη νόσος» ή «η μάχη των αιωνίων», και ξέρουμε πως όλοι μας καταλαβαίνουν).

Κι όμως, 75 χρόνια μετά την πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων σε άμαχο πληθυσμό, το ενδεχόμενο μιας πολεμικής αναμέτρησης με πυρηνικά όπλα είναι ίσως πιο πιθανό από ποτέ. Αυτό δείχνει άλλωστε και το λεγόμενο Doomsday Clock, το εικονικό ρολόι που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες για να εξηγούν πόσο πιθανό είναι το ενδεχόμενο πυρηνικού ολέθρου.

Για το 2020 οι δείκτες του ρολογιού δείχνουν ότι απέχουμε μόλις 100 δευτερόλεπτα από τις δώδεκα τα μεσάνυχτα, δηλαδή από τον ολοκληρωτικό αφανισμό του πλανήτη. Ποτέ άλλοτε στην ιστορία οι δείκτες δεν έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο.

Στην πραγματικότητα βέβαια το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών όπλων δεν έφυγε ποτέ από το προσκήνιο καθώς σε κάθε μεγάλη σύγκρουση οι ΗΠΑ επανέφεραν στο τραπέζι το… «αδιανόητο». Ο στρατηγός Μακάρθουρ, φέρεται να ζητούσε διακαώς τον πυρηνικό βομβαρδισμό της Κορέας ενώ παρόμοια σενάρια προωθήθηκαν από θερμόαιμους πολιτικούς και στρατηγούς στην κρίση των Πυραύλων στην Κούβα αλλά ακόμη και στον πόλεμο του Βιετνάμ.

Για δεκαετίες ο βασικός παράγοντας που απέτρεψε τη χρήση πυρηνικών όπλων από τις ΗΠΑ δεν ήταν ούτε η ηθική του πολέμου ούτε η κοινή λογική, παρά μόνο το πυρηνικό οπλοστάσιο της Σοβιετικής Ένωσης, το οποίο λειτουργούσε σαν ανάχωμα στην αμερικανική επιθετικότητα. Από το 1989 όμως μέχρι σήμερα η λεγόμενη ισορροπία του τρόμου ανατράπηκε και ένα νέο παράδοξο άρχισε να στοιχειώνει την ανθρωπότητα: Οι πυρηνικές κεφαλές σταματήσαν να είναι μεγαλύτερες από αυτές που χρησιμοποιήθηκαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι και άρχισαν να γίνονται… μικρότερες.

Για να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτό, με όρους πυρηνικής στρατηγικής, πρέπει να εξετάσουμε δυο εξελίξεις που σημειώνονται παράλληλα τα τελευταία χρόνια. Η πρώτη είναι ότι οι ΗΠΑ άρχισαν να δίνουν όλο και συχνότερα το πράσινο φως σε μικρές και πολιτικά ασταθείς χώρες να εισέλθουν στο κλαμπ των πυρηνικών δυνάμεων. Ο πυρηνικός εξοπλισμός του Πακιστάν αποτελεί ίσως το πιο χαρακτηριστικό και τρομακτικό παράδειγμα. Πολύ πιο πρόσφατα όμως έγιναν γνωστά και σενάρια απόκτησης πυρηνικών όπλων από τη Σαουδική Αραβία.

Αν προσθέσει κανείς σε αυτό το σκηνικό και το (επισήμως ανύπαρκτο αλλά πρακτικά ισχυρότατο) πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ, συνειδητοποιεί ότι τρία καθεστώτα που εδράζονται σε γεωπολιτικά ασταθείς περιοχές και τα οποία δεν έχουν διστάσει να αιματοκυλίσουν γείτονές τους, με διαφορετικούς κάθε φορά τρόπους, θα μπορούσαν αρκετά εύκολα να πατήσουν το κουμπί του πυρηνικού πολέμου. Ενώ λοιπόν το μέγεθος των πυρηνικών κεφαλών που διαθέτουν αυτές οι χώρες είναι αισθητά μικρότερο, η πιθανότητα να τα χρησιμοποιήσουν σε τοπικές διενέξεις είναι υπερβολικά μεγαλύτερη. Η δεύτερη και σχετικά πιο πρόσφατη εξέλιξη αφορά την ισχύ των όπλων των μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων.

Η τελευταία έκθεση πυρηνικής στρατηγικής (Nuclear Posture Review) που δημοσίευσαν οι ΗΠΑ προβλέπει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων «χαμηλής απόδοσης» τα οποία θεωρητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολεμικές επιχειρήσεις χωρίς να οδηγήσουν σε ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο.

Το νέο στρατηγικό δόγμα, μάλιστα, προβλέπει ότι τα συγκεκριμένα όπλα θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς την προηγούμενη έγκριση του προέδρου των ΗΠΑ αλλά με απόφαση ακόμη και ενός διοικητή κάποιας αμερικανικής στρατιωτικής βάσης. Ο τελευταίος, αν αισθανθεί ότι απειλείται κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης με συμβατικά όπλα ή εάν πιστεύει ότι υπάρχει κίνδυνος να περάσουν τα πυρηνικά όπλα που διαθέτει σε εχθρικά χέρια, έχει το δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσει χωρίς καμία περαιτέρω εξουσιοδότηση

Αν και στα χρόνια του Ντόναλντ Τραμπ το να μην λαμβάνει ο πρόεδρος την απόφαση χρήσης πυρηνικών όπλων φαντάζει συνετό και φρόνιμο, στην πραγματικότητα ο νέος σχεδιασμός ακυρώνει μια σειρά από μηχανισμούς ελέγχου που εξασφάλιζαν ότι η εντολή πυρηνικής επίθεσης «φιλτράρονταν» από αρκετούς αξιωματούχους του Πενταγώνου και του Λευκού Οίκου, πριν μεταδοθεί σε ένα πυρηνικό υποβρύχιο ή κάποιο βομβαρδιστικό.

Στην πραγματικότητα, η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο πλανήτης δεν θυμίζει τόσο τις επιθέσεις στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι αλλά την ταινία «SOS Πεντάγωνο καλεί Μόσχα» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, όπου ένας παρανοϊκός διοικητής μιας αμερικανικής βάσης οδηγεί την ανθρωπότητα στον πυρηνικό αφανισμό.

Οι ΗΠΑ σπρώχνουν στον πόλεμο τέσσερις στους 10 κατοίκους του πλανήτη Προφανώς, οι ΗΠΑ δεν είναι μόνες τους σε αυτή την κούρσα του παραλογισμού. Ακολουθώντας το παράδειγμα της υπερδύναμης, οι περισσότερες πυρηνικές δυνάμεις αναμένεται να ανανεώσουν αργά η γρήγορα το οπλοστάσιό τους με κεφαλές «χαμηλής απόδοσης» οι οποίες θα θεωρείται όλο και πιο «φυσιολογικό» να χρησιμοποιηθούν σε μια στρατιωτική σύγκρουση περιορισμένης γεωγραφικής έκτασης.

Επτάμιση δεκαετίες μετά το απόλυτο πυρηνικό έγκλημα, η ανθρωπότητα όχι μόνο δεν δείχνει να διδάχθηκε κάτι αλλά κατάφερε να δημιουργήσει συνθήκες μεγαλύτερης αστάθειας από αυτές που επικρατούσαν τις τελευταίες ημέρες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Η τελευταία σκηνή από την ταινία του Κιούμπρικ, με έναν Αμερικανό στρατηγό που πετάει πάνω σε μια πυρηνική βόμβα φορώντας ένα καπέλο καουμπόι, θυμίζει διαφημιστικό μιας ταινίας ΠΡΟΣΕΧΩΣ. *
Άρης Χατζηστεφάνου