ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΖΙ

 

  Προτείνω ανεπιφύλακτα την ανάγνωσή του επί τη ευκαιρία και των Γερμανικών εκλογών

 

Του Κώστα Λουλουδάκη

Ήταν 17 Μαΐου του 1934, όταν η φασιστική μπότα του υπουργού Εσωτερικών, πρωθυπουργού του ομόσπονδου κρατιδίου της Πρωσίας, διοικητή της Λούφτβαφε και ιδρυτή της Γκεστάπο, Hermann Göring πατούσε το αρχαίο έδαφος της Αθήνας. Αν και η επίστεψη είχε χαρακτηριστεί ως ανεπίσημη, η υποδοχή του Göring από την κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη έγινε με τιμές αρχηγού κράτους. Την γενική επιστασία της επίσκεψης συντόνισε η τουλάχιστον, για να μην πω τίποτα άλλο, γερμανόφιλη Λίνα Τσαλδάρη, σύζυγος του Πρωθυπουργού.

Η εφημερίδας "Πρωΐα", η οποία ανήκε στον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας Γεώργιο Πεσμαζόγλου, αφού πρώτα μας παρουσιάζει την φασιστική Γερμανία σαν τον διπρόσωπο θεό μιας καινούριας αρχής, τον Ιανό, (θεός όλων των ενάρξεων και των μεταβάσεων που συμβολίζει τη μετάβαση από τον πρωτογονισμό στον πολιτισμό), τα πρόσωπα του οποίου αποτελούσαν ο Hitler και Göring, και μας ενημερώνει πως: «Ο διάδοχος του Φύρερ βρέθηκε στην Ελλάδα για διακοπές, επισκεπτόμενος του Δελφούς αλλά και για να συζητήσει την επέκταση αερογραμμών και αυτοκινητοδρόμων»

Στην εφημερίδα Ακρόπολις, ο ίδιος ο Hermann Göring δηλώνει πως «[…]Χρόνια είνε που νοσταλγούσα να γνωρίσω την Ελλάδα την κοιτίδα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και την ομορφιά της Ελληνικής φύσεως. Και επωφελήθην των διακοπών της Πεντηκοστής δια να έλθω εντελώς ανεπισήμως εις την Ελλάδα[…]Αμφιβάλω εάν είνε δυνατόν να συγκινηθώ οπουδήποτε αλλού τόσον βαθειά όσον συνεκινήθην εις την Ελλάδαν…»

Αφού πρώτα δεχθούμε πως ο φασίστας Hermann Göring δεν ήταν παγιδευμένος σε διεστραμμένους μηχανισμούς ψυχικής υγείας, θα πρέπει να δεχτούμε πως πράγματι ένιωθε αισθήματα εκπλήρωσης χρέους απέναντι… που άραγε; Στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό ή της κεντροευρωπαϊκής εμπνεύσεως, φυλετικής προσέγγισης του ινδοευρωπαϊκού ανώτερου πολιτισμού και τις συναφείς με τον φυλετισμό εφαρμογές της φυσικής ανθρωπολογίας όπως η κρανιομετρία;

Ας δώσουμε μια βασική επισκόπηση του γενικού περιγράμματος, επισημαίνοντας αρχικά πως η έννοια του όρου «ινδοευρωπαϊκός», ενώ ξεκίνησε ως επιστημονικός όρος της γλωσσολογίας κατέληξε με ρατσιστικό περιεχόμενο. Στην ελληνική ιδεοληψία αλλά και στα ευρωπαϊκά καθεστώτα του μεσοπολέμου η κλασική αρχαιότητα αποτέλεσε αφενός πυρήνα σταθερής αναφοράς για την ιδεολογική θεμελίωση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και αφετέρου δίαυλο για το δόγμα της «χαρισματικής ηγεσίας», της φυλετικής ανωτερότητας , της φυλετικής ευγονικής και του αξιακού προτύπου της κοινωνικής πειθαρχίας.

Τα μεσοπολεμικά καθεστώτα στην Ελλάδα επιστρατεύσαν την προγονολατρεία για να αποδείξουν πως υπάρχει μια διαχρονική, αδιάλειπτη και εξ αίματος κοινότητα «Ελλήνων». Αυτή η βιολογική ουσιοκρατία της συνέχειας του εθνικού αίματος εκφράστηκε και υπερτονίστηκε με το πρότυπο της αρχαίας Σπάρτης, την συνέχειά της στο Βυζάντιο σε συνδυασμό με τους τσάμικους χορούς, την ελληνορθόδοξη χριστιανική πίστη και μυστηριακή παράδοση. Εν σχέσει προς τον ευρωπαϊκό χώρο, οι παραπάνω επιρροές εθνοτικού προσδιορισμού στο ελληνικό φαντασιακό ήταν απλώς μια συγκλίνουσα ερμηνεία ομαδοποιημένη γύρω από μια κυρίαρχη ευρωπαϊκή ιδέα:Της Ευρώπης ως κοιτίδας της ανώτερης πρωτο- ινδοευρωπαϊκής φυλής Αρίων.

Είναι γεγονός, πως κάθε ιστορικό υποκείμενο κατασκευάζει αυτοαναφορικά ιδεολογήματα που προσπαθούν να εξηγήσουν το παρελθόν και να διαμορφώσουν το παρόν στον πυρήνα του οποίου βρισκόταν η ζωολογική πτυχή της αποικιοκρατικής υπεροψίας της Ευρώπης που προβαλλόταν με την ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού και την αιματολογική ιεραρχική ταξινόμηση των ανθρώπινων ομάδων.

Όλα τα παραπάνω ενίσχυαν της «επιστημονική» υπόνοια ότι η απαρχή των Ινδοευρωπαίων έπρεπε να εντοπιστεί όχι στην ζώνη των σκεπών της νοτίου Ρωσίας ή της Ινδίας αλλά κάπου μεταξύ των περιοχών της Σκανδιναβίας και της Γερμανίας. Δηλαδή, η κοιτίδα των ξανθών δολιχοκέφαλων πληθυσμών με τα γαλανά μάτια που εκπολίτισαν την νότια Ευρώπη αλλά και την Ασία, αντιπροσωπεύοντες την «άρια φυλή», ήταν ο βόρειος γερμανικός χώρος.

Ευρεία διασπορά των ανώτερων ιδεοληψιών είχαμε στο ευρωπαϊκό πεδίο, ήδη τις αρχές του 20ου αιώνα, από τον Αυστριακό φιλόσοφο και ανθρωπολόγο Karl Penka, και από τον καθηγητή Γερμανικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου Gustaf Kossinna ο οποίος θεωρείται σήμερα ο σπουδαιότερος αρχαιολόγος της εποχής του. Μη νομίσει κανείς πως θα προχωρήσω σε αβέβαιη και άφρονη κριτική του κόσμου της ευρωπαϊκής διανόησης. Άλλωστε, η επίδραση των επιστημόνων και οι ιστορίες που ανασυνέθεσαν για να γράψουν εκ νέου τον κόσμο, οδήγησαν στην βεβαιότητα ότι οι αρχαίοι Έλληνες ανήκαν στη ξανθιά γερμαν-νορδική άρια φυλή η οποία μετανάστευσε από το βορρά.

Ποιος αλήθεια είναι σε θέση να επαληθεύσει το παραμικρό από την πεμπτουσία σοφίας ενός επιστήμονα κύρους όπως του Gustaf Kossinna; Μετά απ’ όλα αυτά είναι λογικό να θεωρήσουμε πως το πνεύμα του Πλάτωνα ήταν απότοκο της πρώτο-γερμανικής ιδιοφυίας. Άρα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός, ότι ο επιστημονικός εκδοτικός οίκος de Gruyter, που ειδικεύεται στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία από το 1749 έως σήμερα, εξέδωσε (1933) το βιβλίο του Joachim Bannes «Ο αγώνας του Χίτλερ και το κράτος του Πλάτωνα». (Hitlers Kampf Und Platons Staat)

Γιατί όμως η πλατωνική ενατένηση ενέπνευσε τους ναζί;

Καταρχάς, ο Πλάτωνας διδάσκει πως η οµαλή και ορθή λειτουργία µιας ευνοµούµενης πολιτείας εξαρτάται από τα κατάλληλα ζευγαρώµατα τα οποία κάτω από την εποπτεία των αρχόντων µπορούν να εγγυηθούν την άριστη ευγονία. Κατά δεύτερον ,η ιατρική θα προσφέρεται µόνο στους «ευφυείς», δηλαδή στους προικισµένους από τη φύση σωµατικά και ψυχικά, ενώ για όσους είναι «κακοφυείς» ,δηλαδή εκ γενετής ελαττωµατικοί, ο µόνος προορισµός τους είναι ο θάνατος!

Επιπρόσθετα, ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος πίστευε στη δημιουργία εύρωστων απογόνων που θα βοηθούσαν στη βελτίωση της φυλής, μέσω όμως της θανάτωσης των αδύναμων παιδιών. Με τα δικά του λόγια: «Σύμφωνα με όσα έχουμε παραδεχτεί, είπα, οι καλύτεροι άνδρες πρέπει να έρχονται σε όσο το δυνατόν συχνότερη επαφή με τις καλύτερες γυναίκες, ενώ για τους χειρότερους και τις χειρότερες πρέπει να ισχύει το αντίθετο, κι όσα παιδιά γεννιούνται από τους πρώτους να τα μεγαλώνουν, όσα όμως από τους δεύτερους όχι, αν είναι να κρατηθεί το κοπάδι σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση, κι όλα αυτά να γίνονται χωρίς κανείς να το παίρνει είδηση, εκτός από τους ίδιους τους άρχοντες, προκειμένου η αγέλη των φυλάκων να μην αναστατώνεται κατά το δυνατόν καθόλου». (Πλάτων: Πολιτεία, μετάφραση Ν. Σκουτερόπουλος, Εκδόσεις Πόλις, 2002).

Σύμφωνα λοιπόν με τις με τις πλατωνικές διδαχές, το κράτος-πολιτεία θα μπορούσε να συμβάλει στη δημιουργία σωματικά εύρωστων πολιτών με την υιοθέτηση των κατάλληλων μέτρων «ευγονίας» (Πλάτων, Πολιτεία, ο.π 546Α-546Β), ώστε στην κοινωνική και πολιτική ζωή της πόλης να μην συµµετέχει κανένας που να έχει διαγνωστεί ως ελαττωµατικός.

Αναχρονιστικό ερώτημα: η ευγονία του Πλάτωνα ταυτίζεται με τον μετέπειτα ευγονισμό;

Αν η απάντηση είναι Ναι!

Η κρατική επέμβαση που καθορίζει ποιοι γάµοι θα επιτρέπεται να τελούνται και η βρεφοκτονία αποτέλεσαν τη βασική µέθοδο και βάση του φιλοσόφου πάνω στην οποία θα χτιζόταν το ιδανικό πολιτειακό σύστηµα, καθώς και το µέσο το οποίο θα συνέβαλε στη λύση της διαιώνισης αδύναµων και ασθενικών απογόνων. Οι ιδέες αυτές που αποτέλεσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της κλασικής αρχαιότητας και υπήρξαν πεποίθηση κορυφαίων στοχαστών, ακόμα και του Αριστοτέλη, βρήκαν ευήκοα ώτα του Gregor Mendel, του Thomas Malthus του Francis Galton και πολλών άλλων που πίστευαν πως θα πρέπει κάποιες συγκεκριμένες τάξεις και φυλές ανθρώπων να µην έρχονται σε επαφή και να µην αναπαράγονται µε το «κατώτερο απόθεµα» των κοινωνιών.

Αν η απάντηση είναι Όχι!

Ο φιλόσοφος στοχάζεται για µια ευγονική εντελώς κατανοητή στο πλαίσιο της εποχής του. Η ιδέα των συνετών γάµων που θα δημιουργήσουν μια γερή επόµενη γενιά, η οποία θα συµβάλει στην ανάπτυξη, στην διεύρυνση και την ανανέωση της αθηναϊκής πόλης δεν έχει καμία σχέση με την σύγχρονη ιστορία της ευγονικής και τους σκοπούς που αυτή εξυπηρέτησε. Δεν είναι δυνατόν να αποδίδουμε πολιτικές κατηγορίες σε ένα έργο 2500 ετών και να εντάσσουμε τους στοχασμούς του για την «ορθή πολιτεία» στα διανοητικά και ιδεολογικά σχήματα του εικοστού αιώνα και να ψάχνουμε πολιτικές συνεπαγωγές!

Διλήμματα…

Παρόλα αυτά, οι ρίζες της πολιτικής σκέψης του Πλάτωνα, αν και δεν προτείνονται για πρόδρομοι του Φύρερ, εντούτοις επηρέασαν, όπως και το «Περί της καταγωγής των ειδών» του Δαρβίνου, τον φιλόσοφο και ανθρωπολόγο Φράνσις Γκάλτον ,ο οποίος πρότεινε με την σειρά του να τελειοποιηθεί το ανθρώπινο είδος με την αναπαραγωγή «μόνο των καλύτερων», ώστε τα «αδύναμα έθνη» να δώσουν τη θέση τους «στις πιο ευγενικές ποικιλίες του ανθρώπινου είδους». Αν και η ευγονική βρίσκεται στο προσκήνιο πολύ πριν τον ξάδερφο του Δαρβίνου Γκάλτον, ωστόσο είναι αυτός που την μορφοποιεί ως έννοια, που εφηύρε τον όρο ευγονική το 1883, και που την ανήγαγε σε «επιστήμη».

Ο Γκάλτον, χώρισε τον πληθυσμό σε ομάδες ανάλογα με τη «γενετική» αξία της καθεμιάς, που ουσιαστικά αντιστοιχούσε στις υπάρχουσες κοινωνικές τάξεις, και υποστήριξε ότι οι φτωχοί οι «Ανεπιθύμητοι», όπως τους ονόμαζε, δεν μπορούν να δημιουργήσουν φυλετικά εύρωστους απογόνους. Θεωρούσε πως αυτό το «επιστημονικό» στοιχείο νομιμοποιεί την κρατική παρέμβαση η οποία υποχρεούται να επιβάλει την φυλετική κάθαρση που αποσκοπεί στην εξάλειψη των ζημιογόνων, για την ευρωστία του έθνους και της οικονομίας, περιττών πληθυσμών.

Στις αρχές του 20ού αιώνα Ενώσεις Ευγονικής ξεπήδησαν σε όλες τις δυτικές δημοκρατίες, σε Ευρώπη και βόρειο Αμερική, με στόχο την προώθηση προγραμμάτων «σωστού» ανθρώπινου ζευγαρώματος ενώ το University College του Λονδίνου δημιούργησε έδρα ευγονικής όπου «ιατρικοποιήθηκε» η ποιότητα του βρετανικού ανθρώπινου αποθέματος…

Στις ΗΠΑ από το 1910 λειτούργησε στη Νέα Υόρκη το Γραφείο Ευγονικών Καταχωρήσεων (ERO – Eugenics Record Office), ενώ τριάντα πολιτείες είχαν θεσπίσει νόμους για την στείρωση και δεκάδες χιλιάδες πολίτες που ήταν νοητικά ανάπηροι, ποινικοί κατάδικοι, έφηβοι μετανάστες από χώρες της νότιας Ευρώπης μαύροι ή φτωχοί, γενικά όσοι δεν µπορούσαν να ικανοποιήσουν τις επιτακτικές τους ανάγκες από µόνοι τους υποχρεώθηκαν να στειρωθούν χειρουργικά. Στις ΗΠΑ η ευγονική θεωρήθηκε ότι ενσαρκώνει προοδευτικές στάσεις και απόψεις της σύγχρονης επιστήμης!

Αν και μελετητές διαφωνούν ακόμα και σήμερα μεταξύ τους ως προς το τι είναι τελικά η ευγονική, από την περίοδο του μεσοπολέμου και έπειτα πολλοί επιστήμονες, διανοούμενοι, πολιτικοί αλλά και θρησκευτικοί ηγέτες θεωρούσαν ότι ,καθώς το κράτος είχε ανάγκη από εύρωστους πολίτες, ήταν υποχρεωμένο να σχεδιάζει μια πολιτική υγείας-την κοινωνική υγιεινή-για τη δημιουργία ενός βιολογικά ανώτερου ανθρώπινου κεφαλαίου και ταυτόχρονα να προστατεύει τους «σωστούς» πολίτες από διάφορες «ανθυγιεινές» προκλήσεις.

Από τα συμφραζόμενα, γίνεται κατανοητό πως η ανάδειξη του καλύτερου «αναπαραγωγικού αποθέµατος» δεν ανήκει μόνο στο πολιτικό λεξιλόγιο των φασιστών, αλλά κάθε ισχυρής εκσυγχρονιστικής ευρωπαϊκής δύναμης την περίοδο των αρχών του 20ου αιώνα και του μεσοπολέμου.

Από το 1933 με την άνοδο του Χίτλερ στην Γερμανία, η ευγονική έμελλε να αξιώσει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 1945. Έτσι κι αλλιώς ,στη Γερμανία η φυλετική υγιεινή γίνεται αυτοσκοπός, ενώ η ιδέα ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένας νέος και ανώτερος τύπος ανθρώπου, μια «φυλή αρχόντων», υπάρχει τουλάχιστον εν μέρει, ήδη στη νιτσεϊκή ερμηνεία του Πλάτωνα. Ταυτόχρονα, η πλατωνική ιδέα της οργανικής ενότητας και της απόλυτης υπεροχής του κράτους γνώριζε μεγάλη επιτυχία στη Γερμανία.

 

Ο Πλάτων ήταν ήδη μια ιδεολογική σημαία χάρη στο έργο διάσημων Γερμανών φιλοσόφων όπως ο Ούλριχ  Βιλαμόβιτς, (1848-1931) ο Βέρνερ Γιαίγκερ (1888-1961) κ.α. Το ευρέως διαδεδομένο δόγμα ήταν ότι η νεότερη Γερμανία αποτελούσε την αναγέννηση της αρχαίας Ελλάδας και ο Πλάτωνας το τελευταίο σκίρτημα μιας ελληνικότητας με βόρεια καταγωγή! Διότι, μετά τον Πλάτωνα η ελληνική φυλή υπονομεύτηκε από την επιμειξία της με τις ασιατικές φυλές!

Ο καθηγητής εθνολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου Hans Karl Günther (1891- 1968) από την πλευρά του μας κατατοπίζει επί του θέματος: «Πρέπει να θυμόμαστε ότι, την εποχή του Πλάτωνα, η αττική αριστοκρατία με βόρεια φυλετική καταγωγή είχε διασταυρωθεί πολλάκις, από τις απαρχές της Αττικής με ξένα γένη[…]» ήταν σημαδεμένη από την «αποβορειοποίηση και τον φυλετικό εκφυλισμό».( Γιοάν Σαπουτό: Ο εθνικοσοσιαλισμός και η αρχαιότητα. Εκδόσεις Πόλις 2014). Μην στεναχωριέστε όμως! Υπάρχει ένα τελευταίο βόρειο ανάχωμα καθαρού αίματος!

Ο Γιαίγκερ δημιούργησε ένα σημαντικό και ισχυρό κίνημα που πήρε το όνομα «τρίτος ανθρωπισμός». Πρώτος ανθρωπισμός η αρχαία Ελλάδα, δεύτερος ο Διαφωτισμός και τρίτος η νέα Γερμανία. Μια Γερμανία που αφενός παρουσιάζει τις σπαρτιατικές αξίες της «ανατροφής» και της «στρατιωτικής οργάνωσης» ως δημιούργημα μιας βιολογικά ανώτερης κάστας ανθρώπων, προκρίνοντας την κοινή φυλετική υπόσταση Γερμανών και Σπαρτιατών, αφετέρου η Πολιτεία του Πλάτωνα είναι το περίγραμμα του νέου Γερμανικού κράτους, που θα έπαιρνε τη θέση της απεχθούς Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Μάλιστα ο φιλόσοφος Hans Heyse (1891-1976) πρύτανης του Πανεπιστημίου του Königsberg υποστήριξε ότι η Πολιτεία του Πλάτωνα ήταν το «αρχέτυπο της ιδέας του Ράιχ»!

Ενώ το γεγονός ότι «στην Πολιτεία η ευγονική παίζει κύριο ρόλο στη διατήρηση ενός υγιούς πολιτικού σώματος και την αποφυγή του χάους και της διχόνοιας, που συνδέονται με τον πολιτικό «εκφυλισμό», έμοιαζε να επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας εκ των προτέρων συμφωνίας ανάμεσα στον Πλάτωνα και στις φυλετικές πολιτικές και θεωρίες του εθνικοσοσιαλισμού». (Richard Wolin, Η γοητεία του ανορθολογισμού Εκδόσεις Πόλις, 2007)

Να πως έθεσε το θέμα ο Richard Hildebrandt: «Η μοντέρνα βιολογία δύσκολα θα μπορούσε να προτείνει νόμους για την επιλογή των αρίστων καταλληλότερους από τους νόμους του Πλάτωνα» (Γιοάν Σαπουτό ο.π)

Έτσι η προώθηση του «σωστού» ζευγαρώματος για την δημιουργία γεννήσεων «υψηλής ποιότητας», οι πρακτικές ευγονικής και η επιδίωξη της φυλετικής καθαρότητας αποτέλεσαν το κύριο πρόγραµµα των ναζί µε στόχο την αναζωογόνηση του γερµανικού αίματος. Από την άλλη, προωθούσαν πρακτικές που εµπόδιζαν την αναπαραγωγή αυτών που θεωρούνταν «ακατάλληλοι», φυλετικά κατώτεροι και όσοι είχαν κάποια αναπηρία.

Για τους λόγους αυτούς, θεσπίστηκαν οι εξής νόµοι: «νόµος περί αποφυγής απογόνων µε κληρονοµικές ασθένειες», το 1933, «νόµος περί επικινδύνων καθ’ έξιν εγκληµατιών», το 1934, «νόµος περί οµογενοποίησης του συστήµατος υγείας», το 1934, «νόµος περί προστασίας του γερµανικού αίµατος και της γερµανικής τιµής» και «νόµος περί προστασίας της κληρονοµικής υγείας του γερµανικού λαού» το 1935. (Ζήσης Παπαδημητρίου: Ο ευρωπαϊκός ρατσισμός. Εισαγωγή στο φυλετικό μίσος: Ιστορική, κοινωνιολογική και πολιτική μελέτη. Ελληνικά Γράμματα Μάιος 2000)

Η δημιουργία σωματικά εύρωστων πολιτών με την υιοθέτηση των κατάλληλων μέτρων «ευγονίας», νομοθετικά κατοχυρωμένη, είχε ως κεντρικό αξίωμα πως η ύπαρξη της άριας φυλής, ένα είδος τέλειας φυλής βόρειων θεανθρώπων, έπρεπε να προστατευτεί από την γενετική ανάμιξη με ξένα υποδεέστερα φύλα.

Επίσης το πρώτο βήμα «βιολογικής» εξόντωσης ήταν το σχέδιο «Τ4». Η ευθανασία δηλαδή που εφαρμόστηκε ως ένα πρακτικό µέσο για φυλετική εξυγίανση (θάνατος) και κοινωνική πρόληψη (στείρωση). Προκάλεσε την μαζική δολοφονία αναπήρων παιδιών ως "ανεπιθύμητων" και ατόμων που δεν ανταποκρίνονται στο ιδεώδες της «ανώτερης φυλής». Τα θεωρούμενα ως ανάπηρα παιδιά απομακρύνονταν από τις οικογένειές τους και τοποθετούνταν σε ειδικά νοσοκομεία όπου θανατώνονταν…. 400.000 άνθρωποι στειρώθηκαν και 200.000 δολοφονήθηκαν.

Το βασικό σηµείο αυτής της συζήτησης είναι το γεγονός, ότι σε αυτό το πρόγραμμα αμείλικτου ευγονισμού συμμετείχαν εξέχουσες προσωπικότητες του ιατρικού κόσμου της Γερμανίας. Μην αμελούμε ότι η ηθική της φυσικής εξέλιξης, ο επιστηµονικός ρατσισµός και η ευγονική θεωρούνταν βασικά στοιχεία µιας υπαρκτής και έγκυρης επιστήµης σε όλο τον δυτικό ευρωπαϊκό και βόρειο αμερικανικό κόσμο.

Όμως έχει σχέση ο Πλάτωνας με όλα αυτά;

Μορφολογικά, η Πολιτεία αποτελεί µία αφήγηση του Σωκράτη σε κάποιους µη κατονοµαζόµενους ακροατές που τον ακούνε σιωπηλοί αν και κάπου τον προειδοποιούν ότι οι απόψεις του είναι προκλητικές.  Στο έργο υπάρχουν πάµπολλες περιγραφές προσώπων και παραθέσεις παραστατικών αλληγοριών και µύθων ντυμένων με σωκρατική αφήγηση σε µορφή διαλόγου, τον οποίο έντεχνα χειρίζεται ο Πλάτωνας. Το έργο πραγματεύεται, κυρίως, (μιλάει και για την ψυχή την θέση της γυναίκας και την δικαιοσύνη) το ζήτηµα της πολιτειακής οργάνωσης και το πώς πρέπει να λειτουργεί η «άριστη» πόλη. Για τον Πλάτωνα η δημοκρατία σε μια πολιτεία βασίζεται στην αριθμητική υπεροχή των «κατώτερων» με αποτέλεσμα να μετατρέπεται σε ασυδοσία, ταυτόσημη με την αναρχία, η οποία διεισδύει στην πολιτεία, κατακλύζει τη ζωή και διαλύει κάθε κοινωνική ευπρέπεια. Θεωρεί ότι δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχουν ελεύθεροι πολίτες, με μέτοικους και δούλους, άνδρες, γυναίκες και ζώα, και όλοι να απολαμβάνουν την ίδια ακριβώς ελευθερία. Έτσι το κέντρο βάρους του φιλοσόφου εντοπίζεται στη σφαίρα της ατοµικής αρετής παρά στη σφαίρα της συλλογικής. Η ελευθερία δεν μπορεί να είναι συλλογική. Το άριστο άτομο που θα προκύψει μέσω της ευγονίας θα δημιουργήσει την ιδανική πολιτεία, όχι ο λαός που είναι αδαής.

Μπορεί ο τρόπος που επέλεξε ο φιλόσοφος για την δημιουργία της αρίστης πολιτείας να αποδείχθηκε αυταρχικός και αντιδημοκρατικός μεταγενέστερα, αλλά ποιες αλήθεια ήταν οι προθέσεις του φιλοσόφου;

Μήπως ο Πλάτωνας περιγράφει μια ρεαλιστική και εξιδανικευμένη εικόνα μιας πρώιμης φυλετικής κοινωνίας, που μοιάζει στη Σπαρτιατική, την οποία αντέγραψαν οι ναζιστές; Μήπως έχουν δίκιο οι αρχαιολάτρες Γερμανοί, και όχι μόνο, φιλόσοφοι που επέλεξαν από την αρχαιότητα τον Πλάτωνα και τον ενσωμάτωσαν στην τρέχουσα ιστορικότητα τους, γιατί ταιριάζει με τη ρατσιστική τους κοσμοθεωρία στηριγμένη στη φυλετολογία και στην αξιολόγηση του αίματος, ή τον  ερμήνευσαν κατά το δοκούν;

Μήπως τελικά έχει δίκιο ο σπουδαίος φιλόσοφος Karl Popper, (ο οποίος πίστευε πως κριτήριο για το βαθμό επιστημονικότητας μιας θεωρίας είναι η δυνατότητά της να διαψευστεί,) που καταδικάζει απερίφραστα τον Πλάτωνα ως υπέρμαχο του ολοκληρωτισμού και ως εχθρό της δημοκρατίας και της ελευθερίας του ατόμου; Αλλά πάλι, είναι δυνατό ένα κείμενο του  4ου π.Χ. αιώνα να καλύπτει εννοιολογικά θεωρίες ή ιδεολογίες του 20ου αιώνα;

Ο Πλάτων, επηρεασμένος από τις δυσκολίες τις αθηναϊκής δημοκρατίας και από τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις των χρόνων που ακολούθησαν του τέλους του Πελοποννησιακού πολέμου, αν και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί δημοκρατικός ή υπέρμαχος της πολιτικής και κοινωνικής ισότητας των ανθρώπων, δίχασε και διχάζει τους μελετητές και επιπρόσθετα, τους χώρισε σε πιστούς φίλους και αμείλικτους εχθρούς. Γι αυτό κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για το τι ακριβώς θέλει να πει τελικά ο Πλάτωνας σε καίρια σημεία της Πολιτείας. Άρα δεν χρειάζεται να δώσουμε απαντήσεις, ούτε να κηρύττουμε ιερές αλήθειες. Ποιος μπορεί άλλωστε;

Μπορούμε όμως να κάνουμε συγκρίσεις μέσα από το πρίσμα διαφόρων απόψεων για να σχηματίσουμε, κατά προσέγγιση, μια εικόνα. Έτσι κι αλλιώς νομίζω πως είναι πιο ουσιαστικό να συμμετέχουμε στην διαδικασία της παραγωγής νέας γνώσης παρά να κονταροχτυπιόμαστε με ακλόνητες πεποιθήσεις. Εύλογα λοιπόν, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η «αλήθεια» του ζητήματος βρίσκεται κάπου στο μέσο, αναλόγως με την εποχή και τα κοινωνικά – πολιτικά δεδομένα τα οποία βρίσκονται πάντα εν κινήσει και μέσα στην ασάφεια.

Εν τούτοις, ο γράφων θεωρεί ότι η βασική λειτουργία του κράτους είναι να προσφέρει ασφάλεια σε όλους τους πολίτες και το συνταγματικό πλαίσιο για την κοινωνική ισότητα μα και να προάγει και να εγγυάται την ελευθερία και τον αυτοπροσδιορισμό των ατόμων.

Πάντως μας αρέσει δεν μας αρέσει, οι ιδέες της ευγονίας του αίματος, και αυτή η κατάσταση υποταγής στον φυλετικό μυστικισμό, που τόσα δεινά προκάλεσαν στην ανθρωπότητα έχουν τις ρίζες τους στην ευρωπαϊκή κουλτούρα και φιλοσοφία. Στον δυτικό κόσµο εν γένει… Το θέμα είναι τεράστιο, πολυσύνθετο και περίπλοκο. Ίσως η επικαιροποίηση του είναι κάτι περισσότερο από αναγκαία, ιδίως αν αναλογιστούμε την έκτασή και της άσκηση του Κακού στο σημερινό κοινωνικό, πολιτικό πεδίο.