ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΟΡΤΑΡΙΣΜΑ

 ΜΕ ΤΙΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΕΣ

 

Δημήτρης Σταμούλης

Μια ιστορικού χαρακτήρα ανατροπή σχεδιάζει η κυβέρνηση Μητσοτάκη στην κοινωνική ασφάλιση, υλοποιώντας τις αντεργατικές τομές του πορίσματος Πισσαρίδη.

 

Το νομοσχέδιο που ετοιμάζει το υπουργείο Εργασίας μετατρέπει την επικουρική ασφάλιση από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική, λανσάροντας τη λογική του «ατομικού κουμπαρά» για τις μελλοντικές επικουρικές συντάξεις, με χρόνο έναρξης τις αρχές του 2022.

Βαρύ κτύπημα σε ασφάλιση, ένεση στο κεφάλαιο

Ο Κώστας Χατζηδάκης ανέλαβε το πόστο του υπουργού Εργασίας έχοντας ως πρώτη αποστολή το πέρασμα του νέου αντιασφαλιστικού οδοστρωτήρα, που θα σημάνει μια νέα αντιδραστική εποχή για την κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα. Το πέρασμά της, αρχής γενομένης της επικουρικής, στην ιδιωτικοποίηση και την παράδοσή της στα αρπακτικά των «επενδυτών» και του διεθνούς και εγχώριου κεφαλαίου.

Πρόσφατα σε συνέδριο για τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης ο υπουργός μίλησε χωρίς μισόλογα: «Τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση για τον περιορισμό του μη μισθολογικού κόστους -με την μείωση των ασφαλιστικών εισφορών από την αρχή του έτους- διαμορφώνουν προϋποθέσεις για ισχυρή ανάπτυξη του δεύτερου πυλώνα τα επόμενα χρόνια. Αίρεται σε κάποιο βαθμό ένα διαχρονικό δομικό εμπόδιο, το υψηλό μη μισθολογικό κόστος, και δημιουργείται χώρος για προσωπική αποταμίευση μέσω του δεύτερου πυλώνα».

Μάλιστα τόνισε ότι «η εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στον πρώτο, δημόσιο πυλώνα του συστήματος θα φέρει πιο κοντά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην έννοια της προσωπικής αποταμίευσης και της μακροπρόθεσμης επένδυσης. Θα εκπαιδεύσει τους εργαζόμενους και θα ‘’μπολιάσει’’ την κοινωνία με την ιδέα της προσωπικής συνταξιοδοτικής αποταμίευσης, και αυτό θα ωφελήσει την ανάπτυξη και του δεύτερου πυλώνα του ασφαλιστικού συστήματος, που στηρίζεται στα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης».

Είναι φανερό ότι το ασφαλιστικό νομοσχέδιο που θα φέρει σύντομα η κυβέρνηση αναμένεται ως «μάννα εξ ουρανού» από τις ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, τους επιχειρηματίες και τα κοράκια του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Αλλά θα βάλει σε μεγάλες περιπέτειες και «επενδυτικά ρίσκα» τους κόπους μιας ζωής, σε πρώτη φάση για τη νέα βάρδια των εργαζομένων, που θα κληθούν να «στήσουν» το νέο ιδιωτικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης που θα στηρίζεται στον τζόγο, την… ατομική ευθύνη και τις μεγάλες πιθανότητες χρεοκοπίας των ασφαλισμένων.

Τζογάρισμα και «ατομική ευθύνη»

Το σχέδιο της κυβέρνησης στο πλαίσιο του νέου συστήματος για την επικουρική ασφάλιση είναι να συστήσει ένα νέο Δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων. Στο νέο σύστημα θα εντάσσονται υποχρεωτικά, σύμφωνα με το κυρίαρχο σενάριο:

• Οι νεοεισερχόμενοι μισθωτοί δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που θα εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από την 1/1/2022 και εφεξής.
• Οι νεοεισερχόμενοι αυτοαπασχολούμενοι που θα μπαίνουν για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι)
• Σε εθελοντική βάση θα μπορούν να ενταχθούν όλοι οι σημερινοί εργαζόμενοι έως 35 ετών και οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας μετά την 1/1/2022 χωρίς υποχρεωτικό κλάδο επικουρικής ασφάλισης σήμερα (π.χ. αγρότες, ελεύθεροι επαγγελματίες)

Το «δημογραφικό πρόβλημα»

Ένα από τα βασικά «επιχειρήματα» για τη νέα αντι-ασφαλιστική επέλαση είναι το λεγόμενο δημογραφικό πρόβλημα. Για παράδειγμα ο Γ. Στουρνάρας επικαλείται την Eurostat που προβλέπει πως ο λόγος εξάρτησης ηλικιωμένων στην Ελλάδα το 2020 ήταν 35,1%, ενώ μέχρι το 2055 θα έχει διπλασιαστεί (62,8%) και θα είναι ο υψηλότερος στην ΕΕ. Ο υπουργός Οικονομικών, Χρ. Σταϊκούρας ισχυρίστηκε ότι «το υφιστάμενο σύστημα ασφάλισης, ως διανεμητικό, είναι εξαιρετικά εκτεθειμένο στον “δημογραφικό κίνδυνο”» και ότι «λόγω της γήρανσης του πληθυσμού μειώνεται συνεχώς η αναλογία των οικονομικά ενεργών πολιτών προς τους συνταξιούχους». «Το διανεµητικό σύστηµα δουλεύει εξαιρετικά σε κοινωνίες µε µεγάλη αναλογία ασφαλισµένων ανά συνταξιούχο», υποστήριξε επίσης η Π. Καρασιώτου, γ.γ. Κοινωνικών Ασφαλίσεων, λέγοντας ότι σήµερα στην Ελλάδα η αναλογία αυτή είναι 1,65 προς 1 µε προοπτική περαιτέρω επιδείνωσης.

Το πρώτιστο ζήτημα βέβαια όταν κανείς αναφέρεται στο ασφαλιστικό ζήτημα είναι να επισημάνει τον πακτωλό δισ. ευρώ που έχουν λεηλατηθεί από τα ταμεία, από την εποχή των άτοκων «θαλασσοδανείων» και το «κούρεμα» του PSI των μνημονίων, μέχρι τα δομημένα ομόλογα και το χρηματιστηριακό τζογάρισμά τους, τις διαρκείς μειώσεις των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών , την ανεξέλεγκτη και ατιμώρητη εισφοροκλοπή και τόσα άλλα.

Όμως η κυρίαρχη αφήγηση αρέσκεται να στέκεται στον «παρονομαστή» του κλάσματος («αύξηση συνταξιούχων») και όχι στον αριθμητή, τους εργαζόμενους-ασφαλισμένους και τη δραματική μείωσή τους, τη συρρίκνωση των μισθών, την επέλαση της ελαστικής εργασίας, παράγοντες που επιβαρύνουν τα ασφαλιστικά έσοδα. Σήμερα οι οικονομικά μη ενεργοί είναι 3,2 εκατ. (ΕΛΣΤΑΤ) και οι άνεργοι 1,1 εκατ. (ΟΑΕΔ), «θύματα» των εκάστοτε κυβερνητικών… μεταρρυθμίσεων. Όσον αφορά στους μισθούς, το 2019, 2 στους 3 μισθωτούς έπαιρναν κάτω από 1.000 ευρώ, ενώ το 30,8% εργαζόταν με μερική απασχόληση. Μάλιστα, 1 στους 5 απασχολείται έως 20 ώρες την εβδομάδα. Κι αυτά πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας…

Όμως η γήρανση του πληθυσμού κατά βάθος δεν πλήττει μόνο τα διανεµητικά, αλλά και τα κεφαλαιοποιητικά συστήµατα. Το µέγεθος της σύνταξης μπορεί να φαίνεται κατ’ αρχήν πως εξαρτάται αποκλειστικά από τις αγορές, που καθορίζουν τις αποδόσεις των επενδυµένων κεφαλαίων. Όμως όταν μειώνεται ο αριθµός των εργαζομένων και αυξάνονται οι συνταξιούχοι, τότε µειώνονται οι εισφορές και αυξάνεται το ποσό για τις καταβαλλόµενες συντάξεις, κι επομένως µειώνονται αντίστοιχα και τα προς επένδυση κεφάλαια και συνεπώς η απόδοση της επενδύσεως τους! Μάλιστα στην περίπτωση των κεφαλαιοποιητικών συστηµάτων, η γήρανση του πληθυσµού επιφέρει αυτόµατα µείωση των συντάξεων, χωρίς καμία «εξωτερική» παρέμβαση, όπως κυβερνητικά μέτρα.

Ο «ατομικός κουμπαράς»

Η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την απογοήτευση των νέων εργαζομένων για το συνταξιοδοτικό τους μέλλον. Ο Κ. Μητσοτάκης προαναγγέλλοντας στη ΔΕΘ το νέο αντιασφαλιστικό έγκλημα, είχε πει: «Εάν ρωτήσετε τους νέους, θα σας πουν ότι δεν πιστεύουν πως θα πάρουν σύνταξη ποτέ και αυτό δημιουργεί ζήτημα για το ασφαλιστικό». Και παρουσίασε ως δήθεν λύση τον «κουμπαρά», όπου «οι επικουρικές θα τοκίζονται» προσφέροντας «ασφάλεια». Τάζουν «υπερδιπλάσιες αποδόσεις», «απόδοση 3%, όταν η μέση επικουρική σήμερα έχει 1,35% και άλλα παρόμοια. Όλα αυτά θυμίζουν τα καθρεφτάκια στους ιθαγενείς…

Με την κεφαλαιοποίηση, τα αποθεµατικά από τις εισφορές θα υπόκειται στους απόλυτους νόμους της «αγοράς», άρα θα απειλούνται με μειώσεις, χωρίς κρατική αναπλήρωση

Κεφαλαιοποίηση σημαίνει ότι τα αποθεµατικά που θα δημιουργούνται από τις εισφορές στους Ατοµικούς Λογαριασµούς Ασφαλισµένων θα υπόκειται στους απόλυτους νόμους της «αγοράς» . Επικεφαλής του ταμείου θα είναι «CEO» της συνομοταξίας των μανατζαραίων που δεν υπόκεινται σε κανέναν κοινωνικό έλεγχο. Όλες οι ελπίδες των ασφαλισμένων θα εναπόκεινται στις «αποδόσεις των επενδυτικών κινήσεων». H κυβέρνηση μιλά για «μηδενικές πιθανότητες» το τελικό κεφάλαιο να είναι μικρότερο από τις σωρευµένες εισφορές, αλλά η γ.γ. Κοινωνικών Ασφαλίσεων παραδέχτηκε ότι «από έτος σε έτος μπορεί να παρατηρούνται διακυµάνσεις και απώλειες»! Ο ασφαλισμένος θα μπορεί να «επιλέγει» μεταξύ «επενδυτικής στρατηγικής» χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου. Το εντυπωσιακό εδώ είναι ότι για πρώτη φορά, προβλέπεται δυνατότητα επενδύσεων επί της περιουσίας, όταν το ίδιο το κράτος δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο σήμερα ούτε στα ιδιωτικά Ταµεία Επαγγελµατικής Ασφάλισης!

Το προφίλ του χαρτοφυλακίου και η βαθμίδα κινδύνου θα σχετίζεται και με την ηλικία του ασφαλισμένου. Το επικίνδυνο… τζογάρισμα προτείνεται στους νεώτερους, «καθώς έχουν μπροστά τους ικανό χρόνο καριέρας ώστε να αναπληρώσουν ενδεχόμενες απώλειες», όπως μας εξηγεί η Π. Καρασιώτου. Κοινώς εάν τα χάσουν όλα… μπορούν να ξαναρχίσουν να μαζεύουν από την αρχή! Και φυσικά οι «φταίχτες» θα είναι αυτοί και η έρμη η γκίνια τους, κι όχι η κυβέρνηση, οι τράπεζες, ή η ΕΕ….

Είναι λοιπόν βάσιμη η ανησυχία για έκθεση στον λεγόμενο «κίνδυνο της αγοράς», αφού οι διακυμάνσεις των αποδόσεων μπορεί να είναι και αρνητικές σε δεδοµένη στιγµή, όπως παραδέχονται οι εγχώριοι επιχειρηματίες της ιδιωτικής ασφάλισης. Αλλά από τώρα διαλαλούν τις «δικλείδες ασφαλείας» για τον «κίνδυνο της αγοράς» αλλά με… κόστος για τους ασφαλισμένους. Στο νέο σύστημα θα υπάρχουν εγγυήσεις, ώστε ο κάθε ασφαλισμένος να παίρνει τουλάχιστον τις εισφορές του, όταν συνταξιοδοτηθεί. Η ύπαρξη εγγυήσεων αυτομάτως δημιουργεί ένα κόστος επί των εισφορών, που θα κρατείται και δεν θα αποδίδεται στον Α.Σ.Λ. του κάθε ασφαλισμένου. Το ίδιο θα γίνεται και για συντάξεις θανάτου και αναπηρίας.

Στον «αέρα» συνταξιούχοι και «παλιοί» ασφαλισμένοι

Τι θα γίνει όμως με τους παλιούς ασφαλισμένους και με το υφιστάμενο ενιαίο ταμείο επικουρικής ασφάλισης; Πώς θα διασφαλιστεί η απρόσκοπτη παροχή της επικουρικής σύνταξης στους σημερινούς συνταξιούχους ή στους μελλοντικούς, αφού θα έχει διακοπεί η ροή εσόδων από τους ασφαλισμένους που θα χρηματοδοτούν το νέο ταμείο; Η κυβέρνηση υπόσχεται ότι δεν θα υπάρξουν καθόλου μειώσεις, παρόλο που θα υπάρχουν λιγότερες εισφορές προς αυτό το σύστημα. Αυτό σηµαίνει πως είτε το κράτος θα καλύψει το έλλειμμα είτε ένα κοµµάτι των χαµένων εισφορών, θα προκύψει από την προσδοκώμενη οικονοµική ανάπτυξη…

Στο βωμό της μετάβασης που απαιτεί το χτίσιμο του κεφαλαιοποιητικού «κουμπαρά» θα θυσιαστούν τα 10 δισ. ευρώ του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ) το οποίο συστάθηκε το 2008 με βασικό σκοπό τη δημιουργία αποθεματικών στο πλαίσιο της διασφάλισης των συντάξεων των νέων γενεών και τροφοδοτείται από την Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων!

Ωστόσο εφόσον προϋπόθεση της µετάβασης στο κεφαλαιοποιητικό σύστηµα είναι η δραστική µείωση της κρατικής επιβάρυνσης, τότε μόνο αρνητικές εξελίξεις προοιωνίζονται αναφορικά µε την κρατική εγγύηση των επικουρικών συντάξεων.

Συντάξεις έρμαιο της απόδοσης επενδύσεων

Η διαχείριση θα περάσει στα χέρια τραπεζών και ασφαλιστικών εταιρειών

Ο πραγματικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι να συνδράμει το κεφάλαιο και τις μεγάλες επιχειρήσεις να βάλουν στο χέρι για μια ακόμα φορά τα αποθεματικά των εκατομμυρίων ασφαλισμένων, να ανοίξει ο δρόμος για τα επαγγελματικά ταμεία, αλλά και να αποτινάξει από το κράτος την υποχρέωση να στηρίζει και να χρηματοδοτεί την κοινωνική ασφάλιση. Κι όλα αυτά «επενδύονται» με τον μύθο της «ανάπτυξης».

Ο Γ. Στουρνάρας δήλωσε ότι με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα «μειώνεται ο δημοσιονομικός κίνδυνος» και «επιτυγχάνεται διασπορά κινδύνου στο ασφαλιστικό σύστημα». Πρόσθεσε δε πως «θα μειωθεί το δημοσιονομικό βάρος χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος» και «τα αποθεματικά που θα συσσωρευθούν από τις εισφορές θα χρηματοδοτήσουν επενδύσεις». Με ένα σμπάρο λοιπόν δύο τρυγόνια, και λιγότερα «έξοδα» του κράτους για το ασφαλιστικό, και χρηματοδότηση των επιχειρηματικών σχεδίων από τον μόχθο των ασφαλισμένων!

Τάζουν επίσης ότι με το κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα υπάρξει «αποταμίευση» και συγκέντρωση κεφαλαίων τα οποία θα επενδύονται, ότι θα προκύψουν νέες επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας κ.ο.κ. Πέρα από το γεγονός ότι πάλι οι εργαζόμενοι θα πληρώνουν για τα επιχειρηματικά σχέδια, είναι μύθος ότι οι επενδύσεις θα περιορίζονται στην Ελλάδα. Οι επενδύσεις θα έχουν διασπορά, σε διάφορες χώρες και σε διάφορα «παγκοσμιοποιημένα» επενδυτικά εργαλεία

Όσον αφορά στη διαχείριση των χαρτοφυλακίων, μπορεί να περάσει σε πρώτη φάση στην ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών και στην Εταιρεία Διαχείρισης Επενδυτικών Κεφαλαίων Ταμείων Ασφάλισης (ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ), αλλά είναι σίγουρο ότι θα εμπλακούν «πιστοποιημένοι» ιδιωτικοί φορείς, όπως τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες και οργανισμοί κ.λπ., που θα χρηστούν διαχειριστές των κόπων των ασφαλισμένων.

Εταιρεία BHS: Οι ιδιοκτήτες έφαγαν τις συντάξεις

Μια χαρακτηριστική περίπτωση του τι σημαίνουν τα διάφορα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά σχήματα που λανσάρουν ως… καινοτομία οι εγχώριοι θιασώτες του κεφαλαιοποιητικού συστήματος ασφάλισης είναι το ταμείο των εργαζομένων στα καταστήματα BHS (British Home Stores) που κατέληξαν να έχουν έλλειμμα 571 εκατ. στερλίνες (737 εκατ. ευρώ). Το 2015, ο πρώην ιδιοκτήτης τους σερ Φίλιπ Γκριν, την πούλησε αντί μιας στερλίνας, λόγω χρεών, στο επενδυτικό fund Retail Aquisitions και τον Ντομινίκ Σαπέλ. Μετά από 13 μήνες αποδείχτηκε ότι αμφότεροι λεηλάτησαν τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης, για να την οδηγήσουν σε χρεοκοπία.

Πώς δημιουργήθηκε η τεράστια «μαύρη τρύπα» των 571 εκατ. στερλινών; Ο Γκριν εξαγόρασε τα BHS το 2000 αντί 200 εκατ. στερλινών. Όμως κατηγορήθηκε ότι απέσυρε πολύ ρευστό χρήμα από τα BHS, «που θα μπορούσε να είχε επενδυθεί για τον εκσυγχρονισμό της εταιρείας και για την ενίσχυση των συνταξιοδοτικών funds», σύμφωνα με το BBC. Ο Γκριν φυσικά κατηγόρησε τους νέους ιδιοκτήτες, κάνοντας λόγο για κακοδιαχείριση.

Από το 2000, η εταιρεία είχε «τρελά» κέρδη πάνω από 100 εκατ. στερλίνες και το 2001 το συνταξιοδοτικό σχήμα, πλεόνασμα 17,4 εκατ. στερλίνες, ενώ το 2008 το πλεόνασμα ήταν 3,4 εκατ. στερλινών. Στη συνέχεια έσκασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική φούσκα, ήρθε και η λεηλασία του ταμείου από τους νέους ιδιοκτήτες.

Τον Ιανουάριο του 2020, ο Σαπέλ κλήθηκε με καταδικαστική απόφαση να καταβάλει 9,5 εκατ. στερλ. στο συνταξιοδοτικό ταμείο, ενώ τον περασμένο Νοέμβριο καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλάκισης για αποφυγή φόρων. Εν τω μεταξύ, είχε ξοδέψει εκατοντάδες χιλιάδες λίρες για αγορά σκάφους, μιας πολυτελούς Bentley και για διακοπές στις Μπαχάμες. Παρά τις καταδικαστικές αποφάσεις, οι συντάξεις των 20.000 ασφαλισμένων της ΒΗS παραμένουν στον αέρα.