ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ

Δημήτρης Μηλάκας



Η ανασκόπηση – μέρα τη μέρα – των γεγονότων που συνθέτουν την κρίση των Ιμίων είναι ωφέλιμη, γιατί βοηθά να αντιληφθούμε ότι:

1. Η κρίση δεν ξέσπασε τυχαία. Είχε προετοιμαστεί μεθοδικά και ξεκίνησε τη στιγμή που στην Ελλάδα υπήρχε «κενό εξουσίας».

2. Η ελληνική κυβέρνηση αποδέχτηκε την αμερικανική διαιτησία/διαμεσολάβηση για την εκτόνωση της κρίσης.


3. Οι αμερικανικές ιδέες απεμπλοκής που αποδέχτηκε ευχαριστώντας μάλιστα ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης συνέβαλαν στη «νομιμοποίηση» και εδραίωση των τουρκικών αξιώσεων περί ύπαρξης γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Ας θυμηθούμε και ας διδαχτούμε από τα γεγονότα εκείνων των ημερών.


26 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάντ» προσαράζει στις βραχονησίδες Ίμια. Ο Τούρκος πλοίαρχος ισχυρίζεται ότι βρίσκεται σε τουρκικά χωρικά ύδατα και αρνείται να δεχθεί βοήθεια από ελληνικά μέσα έρευνας και διάσωσης.
28 Δεκεμβρίου 1995: Ελληνικά και τουρκικά ρυμουλκά απεγκλωβίζουν το τουρκικό πλοίο, το οποίο οδηγείται στην Τουρκία.
29 Δεκεμβρίου 1995: Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών με ρηματική διακοίνωση που εκδίδει χαρακτηρίζει τουρκικό έδαφος τις νησίδες των Ιμίων.
10 Ιανουαρίου 1996: Η Ελλάδα με ρηματική διακοίνωση απορρίπτει τη θέση του τουρκικού ΥΠΕΞ και υπενθυμίζει ότι με τη Συνθήκη των Παρισίων του 1947 οι βραχονησίδες Ίμια παραχωρήθηκαν από την Ιταλία στην Ελλάδα κατά την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων.
19 Ιανουαρίου 1996: Στην Ελλάδα ξεκαθαρίζει η κατάσταση με τον ασθενή Ανδρέα Παπανδρέου και πρωθυπουργός γίνεται ο Κώστας Σημίτης.
25 Ιανουαρίου 1996: Ο δήμαρχος Καλύμνου Δ. Διακομιχάλης και ο αστυνομικός διευθυντής της Καλύμνου Γ. Ριόλας υψώνουν την ελληνική σημαία στα Ίμια.
28 Ιανουαρίου 1996: Ομάδα Τούρκων δημοσιογράφων της εφημερίδας «Χουριέτ» φτάνει στα Ίμια με ελικόπτερο, υποστέλλει την ελληνική σημαία και υψώνει την τουρκική.

● Λίγο αργότερα άνδρες του περιπολικού πλοίου «Παναγόπουλος» αντιλαμβάνονται την τουρκική σημαία. Ο αρχηγός ΓΕΝ δίνει εντολή στον κυβερνήτη του παράκτιου περιπολικού «Αντωνίου» να αφαιρέσει την τουρκική σημαία και να υψώσει ξανά την ελληνική.

● Ο αρχηγός ΓΕΝ επικοινωνεί με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Λυμπέρη, τον οποίο ενημερώνει για τα γεγονότα. Ο Λυμπέρης ενημερώνει τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Γεράσιμο Αρσένη.
29 Ιανουαρίου 1996: Ο νέος πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, στις προγραμματικές του δηλώσεις στη Βουλή, στέλνει μήνυμα προς την Τουρκία ότι σε οποιαδήποτε πρόκληση η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά.

Η αμερικανική διαμεσολάβηση

30 Ιανουαρίου 1996: Η πρωθυπουργός της Τουρκίας Τανσού Τσιλέρ δηλώνει μέσα στην τουρκική Βουλή ότι την επόμενη μέρα η ελληνική σημαία θα έχει κατέβει από τα Ίμια.

● Από το πρωί στην περιοχή των Ιμίων επικρατεί ένταση, καθώς Ελλάδα και Τουρκία προωθούν εκεί ισχυρές ναυτικές δυνάμεις.
● Η αμερικανική διαμεσολαβητική ανάμειξη αρχίζει να ενεργοποιείται. Το μεσημέρι παραδίδεται non paper σε διπλωματικούς υπαλλήλους Ελλάδας και Τουρκίας στην Ουάσιγκτον από τον βοηθό υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, το οποίο προωθείται στα υπουργεία Εξωτερικών των δύο χωρών. Κεντρική ιδέα είναι η προσπάθεια αποκλιμάκωσης σε επίπεδο ναυτικών δυνάμεων, καθώς εκεί εντοπιζόταν ο κίνδυνος απότομης - κάθετης κλιμάκωσης που θα οδηγούσε σε στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ των Πολεμικών Ναυτικών Ελλάδας και Τουρκίας, με ορατό - άμεσο τον κίνδυνο να ξεσπάσει συνολικός πόλεμος.
● Ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Δημήτρης Νεζερίτης πηγαίνει στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών και συναντάται με τον υφυπουργό Ονούρ Οϊμέν. Ο Έλληνας πρεσβευτής προειδοποιεί την Άγκυρα για τον κίνδυνο θερμού επεισοδίου εάν δεν σταματήσουν οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων. Ο Οϊμέν, στην απάντησή του, συνοψίζει την αμερικανική διαμεσολαβητική πρόταση ζητώντας την επιστροφή στο status quo ante με «την αποχώρηση των πλοίων, στη συνέχεια αποχώρηση του προσωπικού και, τέλος, υποστολή και των σημαιών από τις νησίδες». Είναι η πρώτη φορά που γίνεται λόγος για τον «συμβιβασμό απεμπλοκής», ο οποίος τελικά υιοθετήθηκε.
● Το απόγευμα τα ελληνικά και τα τουρκικά πολεμικά πλοία βρίσκονται σε διάταξη μάχης.
● Άνδρες των ΟΥΚ αποβιβάζονται στην ανατολική Ίμια και δυνάμεις των Ειδικών Δυνάμεων στην Καλόλιμνο. Για «άγνωστο» λόγο η δυτική Ίμια μένει αφύλαχτη!
● Στις 18.00 οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις τίθενται σε κατάσταση γενικής επιφυλακής. Και ενεργοποιούνται τα πολεμικά σχέδια.

● Στις 23.00 διατάσσεται μερική επιστράτευση στους νομούς Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης και νήσων του Αιγαίου. Και πριν από τα μεσάνυχτα οι μάχιμες στρατιωτικές μονάδες του Έβρου και των νησιών βρίσκονται στις θέσεις μάχης.

Πανικός στην Αθήνα

30/31 Ιανουαρίου 1996: Τη νύχτα οι καιρικές συνθήκες είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Βρέχει συνεχώς και η ορατότητα είναι πολύ χαμηλή.

● Στη 01.15 Τούρκοι κομάντος αποβιβάζονται στη δυτική Ίμια, στην οποία δεν βρίσκονται ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις. Υψώνουν την τουρκική σημαία. Θα παραμείνουν εκεί επτά ώρες.
● Το γεγονός επιβεβαιώνεται από ελικόπτερο της φρεγάτας «Ναυαρίνο». Η κρίση έχει κορυφωθεί. Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται ένα βήμα πριν από την ένοπλη σύρραξη.
● Λίγο νωρίτερα, στη 01.00 μετά τα μεσάνυχτα, στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή, γίνεται σύσκεψη του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας. Συμμετέχουν, εκτός των υπουργών που είναι τακτικά μέλη, ο γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου Τάσος Μαντέλης και οι σύμβουλοι του πρωθυπουργού Ν. Θέμελης και Δ. Καραϊτίδης.

● Μεσολαβούν δύο τηλεφωνικές συνδιαλέξεις Πάγκαλου - Χόλμπρουκ και στις 02.00 π.μ. ενημερώνεται το ΚΥΣΕΑ για την κατάληψη της αφρούρητης βραχονησίδας στα Ίμια από Τούρκους κομάντος. Αξιοσημείωτο και ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατούσε στην Αθήνα είναι, πρώτον, ότι, αν και η χώρα βρισκόταν ένα βήμα πριν από τον πόλεμο, η συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ δεν διεξήχθη στον θάλαμο επιχειρήσεων του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, όπου υπήρχε συνεχής ροή πληροφοριών από το πεδίο της αντιπαράθεσης, και, δεύτερον, ότι ο υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος προσήλθε με μία ώρα καθυστέρηση λόγω συμμετοχής του σε... τηλεοπτική εκπομπή! Επίσης ο διοικητής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών δεν καλείται να συμμετάσχει στο ΚΥΣΕΑ, παρότι βρίσκεται έξω από την αίθουσα της σύσκεψης! Ο διοικητής της ΕΥΠ ναύαρχος (ε.α.) Λεωνίδας Βασιλικόπουλος ζητάει επιμόνως να συνομιλήσει με τον πρωθυπουργό και να του γνωστοποιήσει απόρρητα μηνύματα, όμως η γραμματέας του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη τον παραπέμπει να μιλήσει με τον... γραμματέα του Υπουργικού Συμβουλίου Τάσο Μαντέλη!

● Όταν ο Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, που μετέχει στη σύσκεψη του ΚΥΣΕΑ, ζητάει την αποδέσμευση των κανόνων εμπλοκής, λαμβάνει την απάντηση από Σημίτη και Πάγκαλο ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις!
● Στις 5.30 το ελικόπτερο που είχε απονηωθεί από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» και είχε εντοπίσει τους Τούρκους κομάντος στη βραχονησίδα Ίμια επιστρέφοντας συντρίβεται στη θάλασσα. Σκοτώνεται το πλήρωμα του ελικοπτέρου: Χ. Καραθανάσης, Ε. Γιαλοψός, Π. Βλαχάκος.
● Στις 06.10 το πρωί οι υπουργοί Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Γ. Αρσένης και Θ. Πάγκαλος ανακοινώνουν τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας με προσωπική παρέμβαση του προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον και του διαμεσολαβητή Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ.
● Οι ελληνικές δυνάμεις αποχωρούν από τα Ίμια παίρνοντας μαζί και την ελληνική σημαία. Το ίδιο πράττουν και οι Τούρκοι καταδρομείς.
● Ο πρωθυπουργός Κ. Σημίτης ανακοινώνει στη Βουλή τη λήξη του ελληνοτουρκικού «επεισοδίου» ευχαριστώντας την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών και επιρρίπτοντας ευθύνες στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις (!), τις οποίες κατηγόρησε ως ανέτοιμες να ανταποκριθούν στην αποστολή τους! Υπήρξε σκληρή απάντηση και κριτική για τις επιλογές του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη από τον Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Χρήστο Λυμπέρη, ο οποίος στη συνέχεια αποπέμφθηκε από την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων.