ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΛΕΗΛΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
Χριτστίνα Πάντζου
Oι νέοι που τη 15η Μαΐου του 2011 κατέβηκαν στις πλατείες της Ισπανίας για να διαμαρτυρηθούν για τη λιτότητα και τις αντιδημοκρατικές πολιτικές δεν φαντάζονταν ότι αυτή θα ήταν η αρχή ενός κινήματος που θα άλλαζε τη δυναμική της ισπανικής πολιτικής σκηνής.
«Αρνιόμασταν να πληρώσουμε τα σπασμένα της κρίσης που πυροδότησε η Lehman Brothers φέρνοντας στην επιφάνεια όλες τις ανεπάρκειες, τις ανισότητες και τις αντιδημοκρατικές τακτικές του πολιτικού συστήματος», συμπύκνωσε τις αιτίες αυτού του ξεσηκωμού ο Φάμπιο Γκάνταρα, 26χρονος τότε άνεργος δικηγόρος και ιδρυτής της πλατφόρμας «Πραγματική Δημοκρατία Τώρα: δεν είμαστε εμπόρευμα στα χέρια πολιτικών και τραπεζιτών» (DRY), μία από εκείνες που κάλεσε σε αυτήν την κινητοποίηση.
Η γενιά που φώναζε «ξυπνήσαμε και δεν ανεχόμαστε πια περικοπές, διαφθορά, μαζικές κατασχέσεις, αποφάσεις κεκλεισμένων των θυρών που μας καταδικάζουν σε ένα ανύπαρκτο μέλλον» και που διαλαλούσε στο πολιτικό σύστημα «δεν μας εκπροσωπείτε», μέσα σε λίγα χρόνια έγινε καταλύτης για να αλλάξει ο τρόπος που ασκείται η πολιτική στη χώρα.
Το κίνημά τους, αυτό που χαρακτηρίστηκε «πρόκληση στην παλιά πολιτική», «εκκολαπτήριο ελπίδων» και «εργαστήρι συλλογικών οραμάτων», στάθηκε μια Αγορά του δήμου χωρίς λογοκρισία, αποκλεισμούς και ιεραρχίες, όπου όλες οι ιδέες μπορούσαν να συνομολογηθούν και πολλές να οργανωθούν σε συγκεκριμένα αιτήματα. Αν τα συνθήματα άρχισαν να σβήνουν χωρίς αρχηγούς και ηγέτες, η κραυγή τους ρίζωσε στην κοινωνία αφυπνίζοντάς την.
Ενας νέος πολιτικός χάρτης
Αυτό το κίνημα διέρρηξε τον δικομματισμό και από αυτό αναδύθηκαν ελπιδοφόροι «πολιτικοί σχηματισμοί που σταδιακά επιχειρούν να αλλάξουν τα πολιτικά δεδομένα, όπως το Podemos, τα Comuns, οι Mareas, το Equo, το Compromís στη Βαλένθια, οι Αντικαπιταλιστές στην Ανδαλουθία, κατακτώντας τόσους “δήμους της αλλαγής”…», θυμίζει ο έγκριτος μαρξιστής κοινωνιολόγος Μανουέλ Καστέλς, υπουργός Πανεπιστημίων (ένας από τους πέντε του Podemos στην κυβέρνηση συνασπισμού). «Κάτω από την επίδραση του 15-Μ ήρθε η κρίση στο PSOE που κατέληξε στη μετακίνησή του προς τα αριστερά με πρωτοβουλία του Πέδρο Σάντσεθ. Κι έτσι φτάσαμε να έχουμε την πιο προοδευτική κυβέρνηση συνασπισμού στην Ευρώπη».
Σε πολλές από τις εξελίξεις σε αυτό το νέο σκηνικό στάθηκε καταλυτικό το κίνημα 15-Μ, λέει, κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό στη La Vanguardia, ο Ισμαέλ Πένια Λόπεθ, διευθυντής σε θέματα Συμμετοχής Πολιτών στην κυβέρνηση της Καταλονίας. «Χωρίς αυτό, σήμερα ο διεφθαρμένος τραπεζίτης Ράτο δεν θα ήταν φυλακή, δεν θα είχαν θεσπιστεί νόμοι για τη διαφάνεια στη μισή χώρα, δεν θα είχαν καθιερώσει δημοκρατικές προκριματικές τα κόμματα, ούτε θα υπήρχαν στην Καταλονία κάπου 100 συμμετοχικοί προϋπολογισμοί κάθε χρόνο… Ισως δεν είμαστε τόσο διάφανοι και συμμετοχικοί όπως θέλαμε, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει ότι αυτά που πετύχαμε δεν είναι σημαντικά».
Ωστόσο, ο νέος πολιτικός κύκλος που εγκαινίασε βρίσκεται τώρα σε σημείο καμπής. Δέκα χρόνια μετά, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, μία από τις πιο εμβληματικές φυσιογνωμίες αυτής της γενιάς, έκοψε την αλογοουρά του (μια συμβολική χειρονομία ίδια των καιρών που διανύει ο ίδιος και το κόμμα του) έπειτα από την αποχώρησή του από το Podemos και την πολιτική σκηνή με αφορμή τον θρίαμβο της Δεξιάς στις εκλογές της Μαδρίτης. Οι συσχετισμοί αλλάζουν. Η δεξιά απάντηση στις πλατφόρμες των πολιτών, οι Ciudadanos, που στοιχημάτιζαν να ηγηθούν της συντηρητικής παράταξης, απειλούνται με αφανισμό. Και το ακροδεξιό Vox καλύπτει το κενό επελαύνοντας ως τρίτη κοινοβουλευτική δύναμη.
Σήμερα χειρότερα από το 2011
Είναι αλήθεια ότι το 15-Μ άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην κοινωνία, επιβάλλοντας μια νέα ατζέντα – λογοδοσία, δημοκρατική συμμετοχή, ισότητα, ευκαιρίες, στέγη, μάχη κατά της διαφθοράς… και τόσα ακόμη. Αλλά συνάμα αυτά τα δέκα χρόνια έδειξαν πως αν τότε οι νέοι κατάγγελλαν πως θα είναι η πρώτη γενιά που θα περνά χειρότερα από τους γονείς της, σήμερα αντιμετωπίζει χειρότερες συνθήκες, όπως γράφει ο Σεγούντο Γκονθάλεθ, ιδρυτής του Γραφείου Επισφάλειας: θεσμός που γεννήθηκε επίσης από το 15-Μ με στόχο να οργανώσει τη συνδικαλιστική δράση ιδίως σε τομείς όπου επικρατεί η επισφάλεια. Οι αριθμοί που παραθέτει είναι αποκαρδιωτικοί.
Το 2011 η ανεργία των νεότερων των 25 ετών ήταν στο 48,14% και των κάτω των 30 ετών στο 27,2% και στα τέλη του 2020 ήταν αντίστοιχα στα 40,13% και 23,53%. Το 91% των θέσεων εργασίας που καταστράφηκαν τότε ήταν θέσεις νέων κάτω των 35 ετών: το ίδιο συμβαίνει και σήμερα, όπου η ανεργία των νέων αυξήθηκε σχεδόν 10%. Η προσωρινή απασχόληση των νέων αυξήθηκε από το 62% το 2011 στο 64,5% το 2020, είκοσι μονάδες πάνω από τον μέσο όρο στην Ε.Ε. Και με τη σημερινή κρίση οι μη ενεργοί νέοι έφτασαν στο ιστορικό ρεκόρ του 52,1%. Ο κατώτατος μισθός έχει αυξηθεί από τα 738 το 2010 στα 1.108 σήμερα, αλλά ο μέσος πραγματικός μισθός των νέων είναι μικρότερος από του 1980, και οι νέοι Ισπανοί σήμερα παίρνουν κατά μέσο όρο 2.400 ευρώ λιγότερα τον χρόνο από ό,τι το 2011.
Κι αν πριν από δέκα χρόνια ένας εργαζόμενος νεότερος των 30 ετών αφιέρωνε το 50% για να πληρώσει το νοίκι του, τώρα πληρώνει το 85%. Ολα αυτά εξηγούν γιατί καθυστερεί ακόμη περισσότερο η χειραφέτηση των νέων. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat του 2019, οι Ισπανοί ανεξαρτητοποιούνται από τους γονείς τους στα 29,5 χρόνια τους, ενώ το 2011 το έκαναν στα 28,5 τους, μια κατάσταση που θα έχει επιδεινωθεί το 2020-21 με την κρίση του κορονοϊού. Σύμφωνα με τη Στατιστική υπηρεσία, ο αριθμός των νέων 16-35 ετών που ζουν με τους γονείς του πέρασε από τα 5,8 εκατομμύρια που ήταν το 2011 στα 6,03 εκατομμύρια.
Για κάποιους σαν τον κοινωνιολόγο Καστέλς, το θεμελιώδες μάθημα του 15-Μ είναι πως κατέδειξε ότι «η επιρροή των κοινωνικών κινημάτων είναι τεράστια: μπορεί να μην καταλαμβάνουν την εξουσία, αλλά καταλαμβάνουν τα μυαλά, που είναι σημαντικότερο. Και μεσοπρόθεσμα οδηγούν σε πολιτικές αλλαγές».
Πού πήγαν οι αλλαγές;
Αλλά δεν λείπουν οι επιφυλάξεις για την εμβέλεια αυτών των αλλαγών, όπως τις διατυπώνει ο δημοσιογράφος και μέλος της CUP (Υποψηφιότητα Λαϊκής Ενότητας) Νταβίντ Φερνάντεθ: «Το 15-Μ ήταν η άκαρπη απάντηση στο αποτυχημένο ισπανικό θαύμα των δύο σπιτιών και δύο αυτοκινήτων για όλους. Και η απογοήτευση να ανακαλύπτεις πως η επισφάλεια δεν είναι μια προσωρινή κατάσταση άλλα μια μόνιμη συνθήκη». Γιατί, όπως συνεχίζει, είναι πραγματικά απογοητευτικό που ούτε καν αυτή που αποκαλείται η πιο προοδευτική κυβέρνηση της Ισπανίας δεν μπορεί να ρυθμίσει το πρόβλημα των ενοικίων ή να καταργήσει διατάξεις της αντεργατικής μεταρρύθμισης που επέβαλε το Λαϊκό Κόμμα.
Η αγανάκτηση έκανε ανακωχή, δεν εξαφανίστηκε, και μπορεί να επιστρέψει, προειδοποιούν πολλοί. Το είδαμε τον Φεβρουάριο με αφορμή τη φυλάκιση του ράπερ Πάμπλο Χασέλ για «δυσφήμηση του στέμματος». Η φλόγα της μαζικής κοινωνικής αμφισβήτησης δεν έσβησε και ανεξάρτητα από τη μορφή που θα πάρει τώρα που η πανδημία επιδεινώνει δραματικά τις συνθήκες, συνεχίζει να προσπαθεί να διοχετευτεί σε σχέδια ώστε να επηρεάσει απτά την ατζέντα, όπως έλεγε ο Γκάνταρα: «Τότε ήθελα να αλλάξω τον κόσμο. Τώρα αρκούμαι να αλλάξω την πόλη μου, τη γειτονιά μου»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου