Ο ΧΡΥΣΟΣ ΟΙ ΣΚΟΥΡΙΕΣ ΚΑΙ Η ΛΕΗΛΑΣΙΑ

 Του Γιάννη Ζαμπετάκη

Το κείμενο που ακολουθεί είναι προ-δημοσίευση από το βιβλίο που ετοιμάζω με θέμα τα περιβαλλοντικά εγκλήματα σε Ασωπό, Σκουριές και Μεσσαπία.

Σκουριές – ΑΕΠΟ και Αδειοδότηση (σημ Κλύδ: Η Μακεδονία πάντως είναι μία και είναι Ελληνική κρανιοπερικεφαλαίες..

 

 

Φθινόπωρο 2013...

Όλοι οι συναγωνιστές από Ασωπό και Σκουριές έχουν μαζευτεί στο σπίτι του Τόμας. Είναι εκεί ο παπαΓρηγόρης, ο Στάθης, ο Στρατής καθώς και η Κωνσταντίνα με τον Γιάννη από το μέτωπο των αγωνιστών στη Χαλκιδική.

Ο Γιάννης έχει φέρει μερικά αντίτυπα ενός βιβλίου που μόλις έχει εκδοθεί με τίτλο «Ενάντια στα Μεταλλεία Χρυσού». Οι άνθρωποι που έγραψαν και εξέδωσαν αυτό το βιβλίο είναι το λεγόμενο «Ανοιχτό Συντονιστικό Θεσσαλονίκης ενάντια στα μεταλλεία χρυσού».

Ο Στρατής το πήρε στα χέρια του και άρχισε να το ξεφυλλίζει με πολύ ενδιαφέρον και ανυπομονησία.

Στην εισαγωγή του βιβλίου στάθηκε σε μια μαρτυρία κατοίκου από τη «Μάχη των Σκουριών» την Κυριακή 5 Αυγούστου 2012.

«Στάθηκα μπροστά από μια διμοιρία των ΜΑΤ. Άοπλος και εκτεθειμένος τους κοιτούσα κατευθείαν στα μάτια. Εκείνη τη στιγμή αναρωτιόμουν πώς μπορούν να παίζουν αυτό το ρόλο. Έλεγα μέσα μου, είναι δυνατόν να με κτυπήσουν έτσι όπως κάθομαι απλά και τους κοιτάζω; Την ίδια στιγμή ένας από αυτούς σήκωσε τον εκτοξευτή φωτοβολίδων και με σημάδεψε στο πρόσωπο. Δεν το πίστευα ότι μπορούσε να το κάνει, μέχρι που άκουσα τη φωτοβολίδα να σφυρίζει ξυστά δίπλα στο αυτί μου. Συνειδητοποίησα ότι στα μάτια τους, εγώ ήμουν ο εχθρός».

Οι συγγραφείς του βιβλίου είναι το «Ανοιχτό Συντονιστικό Θεσσαλονίκης ενάντια στα μεταλλεία χρυσού» που αποτελείται από ανθρώπους που από χρόνια παρακολουθούν τις εξελίξεις στην ΒόρειοΑνατολική (ΒΑ) Χαλκιδική και στέκονται στο πλευρό των κατοίκων ενάντια στην καταστροφή. Στο Ανοιχτό Συντονιστικό συμμετέχει ένα πλήθος ανθρώπων που κινητοποιήθηκαν μετά την εισβολή της εταιρείας Eldorado-Ελληνικός Χρυσός στο δάσος των Σκουριών στις 20 Μάρτη 2012, όταν 400 μισθοφόροι της εταιρείας ξυλοκόπησαν κατοίκους της Μεγάλης Παναγίας και κατέστρεψαν το φυλάκιο αγώνα που είχε στηθεί το 2009 από την λαϊκή συνέλευση του χωριού. Από τότε έχουμε μια ιδιότυπη κατοχή του βουνού με ένα εδραιωμένο εμφυλιοπολεμικό κλίμα που κατέδειξαν την ανάγκη για την συγκρότηση ενός Ανοιχτού Συντονιστικού στη Θεσσαλονίκη για την υποστήριξη και εξάπλωση του αγώνα.

Οι ομοιότητες και οι διαφορές με τα Οινόφυτα, τον Ασωπό και την Μεσσαπία είναι προφανείς.

Οι μοναχικοί πολεμιστές στον Ασωπό (ο παπαΓρηγόρης και ο Τόμας) δεν είχαν μπορέσει όλα αυτά τα χρόνια να φέρουν στο πλευρό τους την τοπική κοινωνία. Στο «Οινοφυστάν» (όπως το αποκαλεί ο Τόμας) η τοπική κοινωνία ακολουθεί τον νόμο της omerta. Σιωπή θανάτου για να μην χάσουν οι ντόπιοι τις δουλειές τους. Στη Μεσσαπία, τα πράγματα είναι καλύτερα μιας και υπάρχουν δυο ενεργές οικολογικές ομάδες που μάχονται ενάντια στη Λάρκο και τα οργανωμένα συμφέροντα.

Αλλά στη ΒΑ Χαλκιδική, ο αγώνας έχει περάσει σε άλλο επίπεδο. Εδώ, μιλάμε πλέον για πραγματικό πόλεμο, από την μια μεριά έχουμε τους κατοίκους της περιοχής, το μικρό Γαλατικό χωριό που πάντα θα αντιστέκεται στο Ρωμαίο κατακτητή. Από την άλλη πλευρά, οι «Ρωμαίοι» κατακτητές δεν είναι άλλοι από το ίδιο το ελληνικό κράτος και τα επιχειρηματικά συμφέροντα...

Γιατί όμως οι «Ρωμαίοι» έχουν τέτοια πρεμούρα για την περιοχή;

Ιστορικά, τα μεταλλεία Κασσάνδρας (ή αλλιώς μεταλλεία του Στρατονικού Όρους) βρίσκονται στη ΒΑ Χαλκιδική, στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ Ολυμπιάδας, Στανού, Μ. Παναγίας και Ιερισσού, και περιλαμβάνουν κοιτάσματα θειούχων βασικών και πολύτιμων μετάλλων Ολυμπιάδας, Μαντέμ Λάκκος, Μαύρες Πέτρες, κοιτάσματα μαγγανίου και χρυσού της Πιάβιτσας και Βαρβάρας καθώς και το πολύτιμο κοίτασμα χαλκού-χρυσού των Σκουριών και Μ. Παναγίας. Από την δεκαετία του 1990, τα κοιτάσματα αυτά έχουν βρεθεί στο επίκεντρο εθνικών και πολυεθνικών «επενδυτών», μεταβιβαζόμενα πολλές φορές από εταιρεία σε εταιρεία (ΑΕΕΧΠ & Λ, TVX Hellas Α.Ε., European Goldfields και Eldorado Gold)...

Η εκμετάλλευση του εδάφους της Χαλκιδικής δεν αποτελεί σύγχρονο φαινόμενο, όμως. Η μεταλλευτική δραστηριότητα στην περιοχή έχει μακρά ιστορία από τα χρόνια της κλασσικής αρχαιότητας, και πιο συγκεκριμένα από τον 6 ο αιώνα π.Χ. Χρυσά νομίσματα που παρήχθησαν εκεί γύρω στο 550 π.Χ., έγιναν τα πρώτα επίσημα μέσα συναλλαγής!

Η πλούσια νομισματική παραγωγή στην Χαλκιδική, ήδη από τα τέλη του 5 ου αιώνα π.Χ. αντανακλούσε την ισχυρή πολιτική, στρατιωτική και οικονομική δύναμη που κατείχε στον βορειοελλαδικό χώρο το «Κοινό των Χαλκιδέων», δηλαδή η ομοσπονδιακή ένωση των Ευβοϊκών αποικιών στην περιοχή, η οποία συγκροτήθηκε το 430 π.Χ. και διήρκεσε μέχρι και το πρώτο μισό του 4 ου αιώνα π.Χ. οπότε και καταλύθηκε το 348 π.Χ., με την κατάληψη της Ολύνθου (πρωτεύουσας του Κοινού) από τον Φίλιππο Β’.

Τα επεκτατικά σχέδια του Φιλίππου Β’ ήταν να έχει πρόσβαση στα μεταλλεία χρυσού της περιοχής για να μπορεί να κόβει χρυσά νομίσματα σε αντίθεση με τις άλλες ελληνικές πόλεις-κράτη όπου κόβονταν νομίσματα κυρίως σε άργυρο. Ο Φίλιππος Β’ ήταν σε θέση πλέον να κόβει νομίσματα σε χρυσό και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες.

= = =

Το θέμα της συνάντησης των αγωνιστών απόψε στο σπίτι του Τόμας είναι να γίνει μια αποτίμηση του αγώνα σε Ασωπό και Σκουριές και να χαράξουν στρατηγική για τις επόμενες κινήσεις.

Tον λόγο πήρε πρώτα ο Τόμας.

«Συναγωνιστές, πρέπει να μάθουμε από τα λάθη που έχουμε κάνει στον Ασωπό, ώστε ο αγώνας σας στη Χαλκιδική να είναι πιο αποτελεσματικός. Εμείς, αυτό που δεν καταφέραμε στον Ασωπό είναι να φέρουμε τον ντόπιο κόσμο μαζί μας. Τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα δίχασαν τον κόσμο και ο νόμος της Omerta σήμερα απλώνεται σε όλα τα Οινόφυτα αλλά και σε χωριά κοντά στα λατομεία της Λάρκο. Το καλοκαίρι του 2009, είχα πάει με τον Στρατή στο χωριό Κοντοδεσπότι στον Παγώντα, και είχαμε μιλήσει στους κατοίκους εκεί, οι μισοί ήθελαν να μας ακούσουν και οι άλλοι μισοί μας γιουχάριζαν...»

«Τι θα πρέπει να κάνουμε από εδώ και μπρος, Τόμας;» τον ρώτησε η Κωνσταντίνα (Γεωργίου), η σύντροφος, στη ζωή και στον αγώνα, του Γιάννη Καρέζη στις Σκουριές.

«Κωνσταντίνα μου, το ξέρεις πόσο σέβομαι και εκτιμώ τον Αγώνα σας. Το βιβλίο σας που μας φέρατε απόψε δείχνει πόσο πιο μπροστά είστε στον Αγώνα σας σε σχέση με τον Αγώνα μας στον Ασωπό και στα Μεσσάπια» απάντησε ο Τόμας. Και συνέχισε: «από εδώ και μπρος πρέπει να χρησιμοποιήσετε το νομικό εργαλείο που λέγεται ΣτΕ (σ.σ. Συμβούλιο της Επικρατείας) και να χτυπήσετε στο ψαχνό! Δηλαδή να βάλετε στόχο την ακύρωση των περιβαλλοντικών μελετών και αδειοδοτήσεων! Μην ξεχνάτε, ότι οι περιβαλλοντικές μελέτες δεν δείχνουν ποτέ καμιά σοβαρή επίπτωση, ακόμα και σε οφθαλμοφανείς περιπτώσεις, αφού είναι πληρωμένες από τις εταιρείες και οι εταιρείες επιδιώκουν να αδειοδοτηθούν παραβλέποντας το όποιο κόστος. Έτσι και στα μέρη σας, με μια δημόσια διαβούλευση – παρωδία (αφού δεν έλαβε χώρα ποτέ!) και με διαδικασίες fast track (οι αγαπημένες λέξεις της Τρόικας!) παρακάμφθηκαν ολόκληρες νομοθεσίες και φτάσαμε σε μια αδειοδότηση με διάτρητους περιβαλλοντικούς όρους προς όφελος της εταιρείας και των επενδυτών, ενώ την ίδια ώρα αποκρύπτονται ουσιαστικά επιστημονικά στοιχεία για την ασφαλή εκτίμηση των επιπτώσεων της επέμβασης στο περιβάλλον. Οι ισχυρισμοί της περιβαλλοντικής μελέτης έγιναν δεκτοί από το τυφλό σε τέτοια θέματα Κράτος, το οποίο θεωρεί δεδομένη την ακρίβειά τους και δεν ελέγχει στην πραγματικότητα κανένα από τα παρεχόμενα στοιχεία! Κραυγαλέο παράδειγμα είναι το γεγονός ότι όλα τα απόβλητα χαρακτηρίζονται ως μη επικίνδυνα!» κατέληξε ο Τόμας.

Και όντως αυτό είχε γίνει στη Χαλκιδική!

Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) της εταιρείας μελετήθηκε και αναλύθηκε εκτενώς από ανεξάρτητους επιστημονικούς φορείς και Καθηγητές των ΑΕΙ και ΤΕΙ (10 η εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων, το πρυτανικό συμβούλιο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), τη δασική υπηρεσία (δασαρχείο Αρναίας), το συμβούλιο περιβάλλοντος του ΑΠΘ, το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) καθώς και το τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Θες/νίκης).

Λίγους μήνες πριν (αρχές του 2013), ο Στρατής είχε δημοσιεύσει ένα κείμενο για το θέμα αυτό.

«Το μάθημα στο αμφιθέατρο του Χημικού Τμήματος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που υπηρετώ είχε ως θέμα την επιμόλυνση της διατροφικής αλυσίδας. Με τα (πνευματικά) παιδιά μου (4ετείς φοιτητές Χημείας) αναλύαμε τους ανερχόμενους κινδύνους στα τρόφιμα και η κουβέντα ήταν για τα μεταλλεία.

Τους θύμισα αυτό που ανέφερα στο προηγούμενο σημείωμά μου σε αυτή τη στήλη, ότι «για κάθε ουγγιά χρυσού που παράγεται, παράγονται συνάμα και 30 τόνοι τοξικών αποβλήτων. Αυτά τα απόβλητα συνήθως περιέχουν κυανιούχα, ιόντα εξαιρετικά τοξικά για το περιβάλλον και τον άνθρωπο, και είναι ο ‘‘πονοκέφαλος’’ όλων των εξορυκτικών εταιρειών».

Και τους ρώτησα το εξής υποθετικό σενάριο:

«Έστω ότι ζούμε στο έτος 2050 μ.Χ. και είστε υπεύθυνοι διαχείρισης ποιότητας σε μια μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας. Ποιους κινδύνους θα πρέπει να αξιολογήσετε για να δείτε αν είναι εμπορικά επωφελές να στήσετε νέους ιχθυοκαλλιεργητικούς κλωβούς στους κόλπους της Κασσάνδρας και της Σιθωνίας;».

Πριν απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα, κάναμε μαζί μια ανάλυση της κατάστασης στη Μεσσαπία, όπου στα εκεί μεταλλεία νικελίου παρατηρείται το φαινόμενο της όξινης απορροής, όπως είχε παραδεχθεί και προ ετών η πρώτη υπουργός στο ΥΠΕΚΑ (κ. Τίνα Μπιρμπίλη). Με απλά λόγια, και χωρίς να σας κουράσω με πολλές χημικές λεπτομέρειες, κατά την όξινη απορροή εκλύονται διάφορα βαρέα μέταλλα στο νερό και από τα λατομεία περνούν στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα…

Αυτά είναι γνωστά… και κανείς πλέον δεν αντιδρά ακόμα και αν του λες κατάμουτρα «πίνεις καρκινογόνο νερό, κάνεις μπάνιο τα παιδιά σου με καρκινογόνο νερό! Γιατί το ανέχεσαι;». Οι άνθρωποι το ανέχονται… προτιμούν να μη μιλήσουν για να μην χάσουν τη δουλειά τους, προτιμούν να ζουν μια ζωή ως υποτακτικοί και εν δυνάμει καρκινοπαθείς…

Το θέμα όμως είναι πώς θα είναι η Χαλκιδική το 2050; Και η θάλασσα εκεί θα μπορεί τότε να «φιλοξενήσει» ιχθυοκαλλιεργητικούς κλωβούς; Και αν κάποιος από σας αναρωτηθεί γιατί ρωτάω για τέτοιους κλωβούς, ο λόγος είναι τούτος: σήμερα το 90% της παραγωγής από την ιχθυοκαλλιέργεια εξάγεται και άρα είναι μια πραγματική πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη. Τα μεταλλεία όμως είναι;».

Fast forward…

9.12.2015

Οι αγωγοί της Ελληνικός Χρυσός κατεβάζουν κόκκινη λάσπη και την πετάνε μέσα στο Λάκκο  (ρέμα) Καρατζά. Η λάσπη μεταφέρεται στα μεγαλύτερα ρέματα, με τελική κατάληξη τον Ασπρόλακκα που βάφεται και αυτός κόκκινος, μέχρι κάτω στον κάμπο. Ο Ασπρόλακκας είναι το ποτάμι που κατεβαίνει από τις Σκουριές τον Κάκαβο, με άφθονο και άριστης ποιότητας νερό και εμπλουτίζει τους υπόγειους υδροφορείς της περιοχής Κάμπου-Κρυονερίου, έξω από την Ιερισσό, όπου βρίσκονται οι υδρευτικές γεωτρήσεις της προ του Άθω περιοχής και του Στρατωνίου.

Το βουνό όπου βρίσκονται οι Σκουριές, ο Κάκαβος, είναι ο μεγαλύτερος υδροφορέας της Χαλκιδικής και τα πλούσια νερά του θα μπορούσαν να ξεδιψάσουν όλη τη Χαλκιδική που έχει οξύτατο πρόβλημα λειψυδρίας.

Από διαβεβαιώσεις για “προδιαγραφές”, “περιβαλλοντικούς όρους” και “αυστηρούς ελέγχους” έχουμε μπουχτίσει. Υπάρχει μια σειρά από θεσμοθετημένους κρατικούς φορείς, η Επιθεώρηση Μεταλλείων, η Επιθεώρηση Περιβάλλοντος, η “Επιστημονική Επιτροπή Ελέγχου Τήρησης των Περιβαλλοντικών Όρων” του όρου δ1.32 της ΚΥΑ 201745/2011, που ρόλος τους είναι να κρατάνε τη δραστηριότητα της Καναδικής πολυεθνικής μέσα στα πλαίσια των νόμων του κράτους και των όρων των αδειών και εγκρίσεων που έχει λάβει αυτή η “επένδυση”. Όλοι απόντες. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως έλεγχος. Η Eldorado  έχει αφεθεί ελεύθερη να κατατρώει το βουνό όπως επιθυμεί και όπως τη βολεύει.

Τα πράγματα είναι πάρα πολύ απλά: Αν δεν τους σταματήσουμε ΤΩΡΑ, Κάκαβος τέλος, νερά τέλος και ας συμβιβαστούμε με το νερό της βροχής που θα μαζεύει το φράγμα στο Γομάτι!

= = =

Fast forward, 12.10.2020

Τον Σεπτέμβρη του 2020, πέθανε από καρκίνο ο Γιάννης Καρέζης

Και ο Στρατής δημοσίευσε στην Εφημερίδα των Συντακτών το παρακάτω κείμενο για τον Γιάννη Καρέζη...

Τον Γιάννη Καρέζη τον γνώρισα πριν από χρόνια μέσα από τους κοινούς αγώνες σε Ασωπό, Μεσσαπία και Σκουριές. Μου έκαναν εντύπωση τότε, το 2013, που τον γνώρισα το πράο χαμόγελό του και η βεβαιότητα για το δίκιο του αγώνα μας. Ο Γιάννης ήταν το αντίθετο ενός άλλου συναγωνιστή που χάσαμε το 2014, του Τόμας Μάντελσον. Ο Γιάννης ήταν η ήρεμη δύναμη, ο Τόμας, ο ταύρος. Μαζί τους πετύχαμε πολλά!

Πετύχαμε να ενώσουμε συναγωνιστές και συντρόφους από όλη την Ελλάδα σε έναν κοινό αγώνα για καθαρό νερό, καθαρό αέρα και καθαρή… σκέψη. Το τραγικά οξύμωρο είναι ότι και ο Γιάννης, που χάσαμε πριν από λίγες ημέρες, έφυγε (όπως και ο Τόμας) από την ασθένεια που φέρνουν οι «επενδύσεις» και την πολεμούσε σε όλη του τη ζωή… τον καρκίνο.

Αλλά τα καρκινικά κύτταρα που τον πήραν από κοντά μας είναι μια κληρονομιά σε όλη τη «χρυσοφόρα» επένδυση σε Σκουριές και Ολυμπιάδα. Οι εκεί αγωνιστές και φίλοι κατάφεραν να σπείρουν καρκινικά κύτταρα στα σχέδια της Eldorado Gold και έτσι οι Σκουριές έκλεισαν και η Ολυμπιάδα είναι πηγή συμπυκνωμάτων που η επεξεργασία τους δεν γίνεται στην Ελλάδα αλλά στην… Κίνα.

Το Γαλατικό χωριό εκεί μπορεί να έχασε τον Πανοραμίξ του στο πρόσωπο του Γιάννη, αλλά αντιστέκεται ακόμα στον… κατακτητή. Το «μαγικό μας φίλτρο» είναι η κληρονομιά της αναλυτικής σκέψης και λειτουργικής ανίχνευσης των κινδύνων που φέρουν στο περιβάλλον οι ανοιχτές εξορύξεις. Για αυτό το «μαγικό φίλτρο», ο Γιάννης μάς έδωσε τη «συνταγή»! Και τώρα μας γνέφει με χαμόγελο από εκεί ψηλά, να τη φυλάξουμε τη «συνταγή» σαν επτασφράγιστο μυστικό!

Αντίο συναγωνιστή Γιάννη! Θα σε θυμόμαστε και θα αγωνιζόμαστε για τα ιδανικά σου (για τα ιδανικά μας!) όσο ζούμε. Αντίο φίλε, και πού ’σαι… πιες καμιά ρακή με τον Τόμας τώρα που ανταμώσατε.

(σ.σ. τα ονόματα έχουν αλλάξει για να είναι συμβατά με την πλοκή του μυθιστορήματος).