ΝΕΟΣ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ

 Χαριστική βολή στους υπό εκτέλεση εξαθλιωμένους

 

Μαρία Καρούτσου, δικηγόρος 

 

Ρυθμίσεις-τομές διατυπώνονται στο σχέδιο για το Νέο Πτωχευτικό Δίκαιο, το οποίο κατατέθηκε σήμερα στη βουλή. Οι αδύναμοι οφειλέτες «απογυμνώνονται» από κάθε είδους προστασία της περιουσίας τους, ενώ σε άμεσο κίνδυνο τίθεται όχι μόνο η κατοικία τους, αλλά για πρώτη φορά θα «υφαρπάζεται» μέρος του μισθού και της σύνταξής τους που μέχρι σήμερα παραμένουν ακατάσχετα. 

 Η πανδημία του κορονοϊού και οι πρωτόγνωρες υγειονομικές συνθήκες που έχει επιβάλει δοκιμάζουν την καθημερινότητα του συνόλου της κοινωνίας και έχουν ήδη πλήξει σφοδρά σχεδόν κάθε πλευρά της οικονομικής δραστηριότητας. Με την απουσία ικανών μέτρων προστασίας και με την «ευλογία» της πολιτικής ηγεσίας η εργασία καθίσταται πιο επισφαλής από ποτέ. 

Απολύσεις, μείωση αποδοχών, επιδείνωση των εργασιακών συνθηκών, απουσία μέτρων υγειονομικής προστασίας, εντατικοποίηση και ελαστικές σχέσεις για τους εργαζόμενους, αλλά και δραματική μείωση εισοδήματος έως και πλήρης εξαφάνισή του για πολλούς κλάδους αυτοαπασχολουμένων και μικροεπιχειρηματιών, οδηγούν αναπόδραστα ολοένα και περισσότερα νοικοκυριά σε αδυναμία να ανταποκριθούν στην κάλυψη του πλήθους των φορολογικών βαρών και των δανειακών υποχρεώσεών τους. 

 Δέκα χρόνια μετά το ξέσπασμα μιας οικονομικής κρίσης που ψαλίδισε ανεπανόρθωτα μισθούς, εισοδήματα και περιουσιακές αξίες, αλλά όχι και τις τιμές των αγαθών και υπηρεσιών, ούτε τα φορολογικά και δανειακά βάρη, τρία μνημόνια και ισάριθμες ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών μετά, στο σύνολό τους οι παραπάνω συνθήκες απειλούν να σπρώξουν στο οικονομικό περιθώριο μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας που αγωνίζονται καθημερινά να επιβιώσουν. 

Αυτή τη συγκυρία επιλέγει η κυβέρνηση για να εισάγει με το Νέο Πτωχευτικό Δίκαιο, άλλως «Κώδικα για τη Διευθέτηση Οφειλών και Παροχής Δεύτερης Ευκαιρίας» κάποιες ρυθμίσεις-τομές, οι οποίες έτσι όπως διατυπώνονται στο σχέδιο που έχει τεθεί σε διαβούλευση, απογυμνώνουν τους αδύναμους οφειλέτες από κάθε είδους προστασία της περιουσίας τους και θέτουν σε άμεσο κίνδυνο όχι μόνο την κατοικία τους, για την οποία δεν επιφυλάσσεται κανενός είδους προστασία, αλλά και για πρώτη φορά μέρος του μισθού και της σύνταξής τους που μέχρι σήμερα παραμένουν ακατάσχετα. 

Συγκεκριμένα, εισάγεται ο θεσμός της πτώχευσης των ιδιωτών, δηλαδή εκείνων των προσώπων που δεν μπορούν να εξοφλήσουν τις οφειλές τους και δεν έχουν την εμπορική ιδιότητα. Μοναδικός σκοπός του καινούριου θεσμού ορίζεται η ταχύτερη ανάκτηση των «οφειλομένων» από τους πιστωτές μέσω της εκποίησης του συνόλου της περιουσίας του οφειλέτη σε αγοραίες αξίες, όπως αυτές θα προκύπτουν από τον δημόσιο πλειστηριασμό. 

Ο σκοπός αυτός των ρυθμίσεων, όπως διατυπώνεται στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου, αποκαλύπτει την διαφοροποίηση επί το συντηρητικότερο στην πολιτική αντίληψη που διαπνέει τις σχετικές διατάξεις σε σύγκριση με το προηγούμενο νομικό καθεστώς, ακόμα και αυτό του νόμου Κατσέλη, όπως ίσχυσε από το 2010 μέχρι το 2018, και αποτελεί και την ερμηνευτική κατεύθυνση για την όποια δικαστική κρίση θα μεσολαβεί για την υλοποίηση της πτώχευσης. Ειδικότερα, με το νέο σχέδιο προβλέπονται τα εξής: 

Η πτωχευτική περιουσία θα περιλαμβάνει το σύνολο των κινητών (εκτός από τα κατά νόμω ακατάσχετα) και ακινήτων που ανήκουν στον οφειλέτη κατά την κήρυξη της πτώχευσης, οπουδήποτε και εάν βρίσκονται. 

Δεν προβλέπεται καμία προστασία ή δυνατότητα διάσωσης της κατοικίας του προσώπου, την οποία θα πρέπει να εγκαταλείψει εντός έξι μηνών. Στην πτωχευτική περιουσία ανήκει επίσης, από την κήρυξη της πτώχευσης μέχρι την απαλλαγή του πτωχού, το μέρος του ετήσιου εισοδήματός του που υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, το οποίο θα υποχρεούται αυτός να καταβάλει στους πιστωτές του σύμφωνα με απόφαση του εισηγητή της πτώχευσης. 

Σήμερα οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης δεν υπερβαίνουν κατά πολύ τον βασικό μισθό. Το κατά τα άνω επιπλέον του ελάχιστου εισοδήματός του ποσό θα καταβάλλει ο πτωχός μέχρι την εξόφληση των χρεών του, ή μέχρι την απαλλαγή του, εκτός εάν η εκπλειστηριασθείσα κατοικία του ή και άλλα περιουσιακά στοιχεία που διαθέτει υπερβαίνουν το 10% των οφειλών του και η ελάχιστη αξία τους είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερη των 100.000 ευρώ (σε τιμές πλειστηριασμού). 

Οι νέες ρυθμίσεις απειλούν σοβαρά την περιουσία, το εισόδημα και δυνητικά την προσωπική ελευθερία μεγάλου κομματιού της κοινωνίας Γίνεται κατανοητό ότι η καταβολή του εισοδήματος αφορά τους πιο αδύναμους οικονομικά. 

Απαλλαγή θα μπορεί να επέρχεται τρία χρόνια μετά την κήρυξη της πτώχευσης και τις κατά τα άνω εκποιήσεις και πληρωμές, εκτός εάν, μετά το πέρας της τριετίας, ασκηθεί προσφυγή από κάποιον πιστωτή που θα εναντιωθεί για μια σειρά λόγους, όπως ότι ο οφειλέτης δεν επέδειξε καλή πίστη κατά τη διάρκεια της πτώχευσης, απέκρυψε περιουσιακά στοιχεία, δεν συνεργάστηκε, περιήλθε σε αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών του δολίως, κατηγορείται για καταδολίευση δανειστών κλπ. Διαφαίνεται εδώ καθαρά η δυνατότητα της διά βίου ή τουλάχιστον μακροχρόνιας δέσμευσης του εισοδήματος άρα και της ίδιας της ζωής του οικονομικά αδύναμου πτωχού. 

Τα έξοδα της διαδικασίας της πτώχευσης βαρύνουν την πτωχευτική περιουσία. Δεν μπορούμε παρά να μην παρατηρήσουμε κάποια επιπλέον στοιχεία που συστημικά σηματοδοτούν την σκλήρυνση των ρυθμίσεων εις βάρος του οφειλέτη και υπέρ των τραπεζών σε σχέση με το μέχρι πρότινος καθεστώς. Έτσι, με τον θεσμό της ιδιωτικής πτώχευσης εξισώνεται ως προς τις συνέπειες ο απλός εργαζόμενος, συνταξιούχος και αυτοαπασχολούμενος με τις επιχειρήσεις οποιασδήποτε μορφής.

 Για την ακρίβεια, για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις προβλέπονται και κάποια εργαλεία διάσωσης της λειτουργίας και του κεφαλαίου τους, ενώ για τον ιδιώτη μόνο ο θεσμός της δυνητικής απαλλαγής. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η πρωτοβουλία για την έναρξη της διαδικασίας ανήκει στους πιστωτές και όχι στον οφειλέτη. Μέχρι τώρα προσέφευγε δυνητικά ο οφειλέτης στο δικαστήριο για να ρυθμίσει τις οφειλές του και κυρίως να προσαρμόσει αυτές στο μέτρο των δυνατοτήτων του και να διασώσει το σπίτι του. 

Περαιτέρω, η πτώχευση κηρύσσεται υποχρεωτικά με μοναδικά στοιχεία την αίτηση των πιστωτών και την αδυναμία πληρωμής του οφειλέτη και ο τελευταίος αυτόματα απογυμνώνεται από όλα του τα υπάρχοντα μέχρι την πλήρη εξόφληση των δανείων (με τόκους, έξοδα, έξοδα πτώχευσης κλπ) με την επιφύλαξη της δυνητικής απαλλαγής, ανεξάρτητα οποιωνδήποτε προσωπικών παραγόντων. 

Μέχρι τώρα η κρίση για τη ρύθμιση του συνολικού ποσού που θα καλούνταν να καταβάλει ο οφειλέτης για να απαλλαγεί από τα χρέη του, βρισκόταν στη σχετική ευχέρεια του δικαστή, ο οποίος μπορούσε να σταθμίζει τα εκατέρωθεν συμφέροντα και να λαμβάνει υπόψη του και στοιχεία που αφορούν την κατάσταση του προσώπου του οφειλέτη (υγεία, λόγους υπερχρέωσης , επιθετική πολιτική πώλησης τραπεζικών προϊόντων , ανεργία , αδυναμία κάλυψης βιοτικών αναγκών κλπ). 

 Οι προς ψήφιση ρυθμίσεις, παρά τον ωραίο τίτλο περί δεύτερης ευκαιρίας , εάν ψηφισθούν και εφαρμοσθούν όπως έχουν, χωρίς την εισαγωγή αποτελεσματικών δικλείδων προστασίας, απειλούν σοβαρά την περιουσία, το εισόδημα και δυνητικά την προσωπική ελευθερία μεγάλου κομματιού της κοινωνίας που κουβαλάει ακόμα στις πλάτες του τα ανεξέλεγκτα διογκωμένα τα χρέη της προηγούμενης δεκαετίας σε συνθήκες εντεινόμενης κρίσης και λιτότητας.