Η ΓΡΙΠΗ ΠΟΥ ΞΕΨΥΧΑ

 Από τον Παναγιώτη Κατσούλη

1918: Η Ισπανική γρίπη Ομοιότητες & Διαφορές με τον κοροναϊό Με το τέλος του Α παγκοσμίου πολέμου στα 1918, πριν από σχεδόν ένα αιώνα, ξέσπασε η πανδημία της ισπανικής γρίπης η οποία οδήγησε στο θάνατο 21.640.000 ανθρώπους παγκοσμίως. 

Σύμφωνα με άλλους υπολογισμούς, ο αριθμός των νεκρών κυμάνθηκε από 50 έως 100 εκατ. Ο ιός της γρίπης μεταφέρθηκε από τα πτηνά στον άνθρωπο και ακολούθως εξαπλώθηκε. Δεν έγινε άμεσα αντιληπτός και δεν ελήφθησαν προστατευτικά μέτρα.

Η νόσος χτυπούσε κυρίως νεαρά άτομα και όχι τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Στη πλειοψηφία τους οι άνθρωποι που νοσούσαν πέθαιναν την πρώτη μέρα. Σε μικρό χρονικό διάστημα το βασικό πρόβλημα ήταν το κουβάλημα και η ταφή των νεκρών.

“Παιδιά μεταφέρονται μέσα σε σκάφες και κοφίνια, κόρες και παλικάρια πάνω σε σκάλες και πόρτες. Το νεκροταφείο γεμίζει, οι εκκλησίες το ίδιο…”. Η νόσος παρ’ όλο που ονομάστηκε ισπανική, πιθανολογείται πως προήλθε από την Άπω Ανατολή.

Με το τέλος της πανδημίας μελετήθηκαν δείγματα του ιού διατηρημένα σε εργαστήρια, καθώς και εκείνα που βρέθηκαν σε πτώματα θαμμένα στην παγωμένη Αλάσκα. Διαπιστώθηκε τότε “πως μια μικρή μετάλλαξη του ιού ήταν εκείνη που επέτρεψε στις πρωτεΐνες της επιφάνειάς του, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να προσκολληθεί ο ιός στα κύτταρα, να αναγνωρίζουν και τους αντίστοιχους ανθρώπινους υποδοχείς”.

Ο θάνατος ήταν κυρίως αποτέλεσμα οξέος φλεγμονώδους πνευμονικού οιδήματος. Παρατηρήθηκε κυάνωση του δέρματος, ιδίως γύρω από το πρόσωπο, το στόμα, το λαιμό και τα δάκτυλα. Τα πρώτα κρούσματά εκδηλώθηκαν στο βρετανικό στρατό που στάθμευε στη Γαλλία τον Απρίλιο του 1918. Η μετακίνηση του συνέβαλε στην εξάπλωση της νόσου. Ένα μήνα μετά εξαπλώθηκε σε όλη τη Γαλλία, καθώς και σε Ιταλία, Γερμανία, Μεγάλη Βρετανία και ΗΠΑ.

Μήνα με το μήνα η πανδημία έφτασε στις Ινδίες, στη Νέα Ζηλανδία και στη Νότιο Αφρική. Στις 10 Ιουλίου καταμετρήθηκαν 160.000 κρούσματα στο Βερολίνο. Στη Μεγάλη Βρετανία πέθαναν 220.000 άνθρωποι, στις ΗΠΑ πάνω από 550.000 και στην Ιαπωνία περίπου 250.000. Στις Ινδίες τα θύματα προσέγγισαν τα 5.000.000. Η ισπανική γρίπη στην Ελλάδα Η ισπανική γρίπη ήρθε στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1918, με το δεύτερο κύμα που ξεκίνησε τον Αύγουστο και κορυφώθηκε τον Οκτώβριο.

Το πρώτο κρούσμα εμφανίστηκε στην Πάτρα. Οι φήμες έκαναν λόγο για κάποια πακέτα συσκευασμένου καπνού που έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη στην Πάτρα. Γράφτηκε πως ο διευθυντής του καπνοκοπτηρίου της Πάτρας και ορισμένοι εργάτες που ήταν παρόντες στο άνοιγμα των πακέτων νόσησαν και δύο από αυτούς πέθαναν.

Η εφημερίδα Ακρόπολις έγραψε: “Από την Ισπανία περιμένουμε να μας έρθει μια άλλη γρίππη πιο σοβαρή από εκείνη που ξέρουμε, η γρίππη που μαστίζει τώρα τον Ισπανικό στρατό. Οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί τρίβουν τα χέρια τους. Αλλά και οι χασάπηδες και οι μανάβηδες…”. Στις 31 Ιουλίου καταγράφηκε θανατηφόρο κρούσμα στην Αθήνα.

Η γρίπη εξαπλώνονταν και σε τηλεγράφημα του ο Γενικός Διοικητής Δυτ. Μακεδονίας ανέφερε: “Επιδημία ενέσκηψεν εις άπασα την περιφέρεια. Οι κάτοικοι αποθνήσκουν καθ' εκάστην κατά δεκάδας ιδίως εις τας περιφερείας Γρεβενών, Σερρών, Καστοριάς και Γαιλαρίων. Εις τα Γρεβενά σήμερον απέθανον τρεις χωροφύλακες...

Το τέταρτον της όλης δυνάμεως της χωροφυλακής έχει προσβληθη και πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι”. Στις 8 Οκτωβρίου τηλεγραφήματα του Υπουργείου Εσωτερικών αναφέρουν κρούσματα “εις την Αργολιδοκορινθίαν, την Αχαιολήδια και την Αιτωλοακαρνανίαν”. Τα σχολεία έκλεισαν με απόφαση του υπουργείου Παιδείας σε Μακεδονία, Τρίκαλα και Πάτρα.

Στις 16 Οκτωβρίου αναφέρεται πως στην Πάτρα υπάρχουν πολλοί θάνατοι, ενώ στην Αθήνα η γρίπη δεν έχει λάβει επιδημικό χαρακτήρα αλλά για προληπτικούς λόγους έκλεισαν τα σχολεία. Δύο ημέρες μετά, επιβάλλονται νέα μέτρα. Αναβάλλεται η έναρξη των μαθημάτων του Πανεπιστημίου, κλείνει το Ωδείο, διακόπτονται οι συνεδριάσεις των δικαστηρίων.

Κλείνουν τα καφενεία της πλατείας Ομονοίας, λαμβάνεται πρόνοια για την αραίωση των πελατών των στιλβωτών υποδημάτων, ενώ στους κινηματογράφους επιτρέπονται μόνο οι μισοί θεατές. Νέα κρούσματα εμφανίζονται σε Βόλο, Άρτα, Τύρναβο, Πύργο, Ναύπλιο, Βέροια, Κάλαμο, Χανιά και Λάρισα.

Η νόσος παρουσιάζει έξαρση στην Πάτρα με 47 θανάτους ημερησίως και στα Ιωάννινα με 40. Από τα μέσα Οκτώβρη μέχρι τις αρχές Νοέμβρη “εξακολουθεί να θερίζη η γρίππη. Θάνατοι επί θανάτων. Κηδείαι επί κηδειών. Πένθη επί πενθών. Σπήτια ρημάζουν, ορφανά απελπίζονται, μητέρες κλαίνε, σύζυγοι χηρεύουν. Ερχόμενη δε η εκ της γρίππης αποδεκάτισις μετά τας τόσας θυσίας επί του πολεμικού μετώπου, απλώνει ένα βέλο μαύρο επί της πόλεως”.

Στη Σκύρο η νόσος χτυπά με σφοδρότητα. Σε συνδυασμό με την ελονοσία τα περισσότερα κρούσματα είναι θανατηφόρα. Από τους 3.200 κατοίκους του νησιού στα τέλη Οκτωβρίου νοσούν οι 3.000. Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου ξεσπά η συμφορά. Οι άνθρωποι πεθαίνουν ξαφνικά όπου τρώνε, κάθονται και προσεύχονται. Σύντομα οι θάνατοι και ο φόβος οδηγούν στην τρέλα και την απελπισία.

Ένας εκ των προυχόντων του νησιού “Ο Κωστής Σφυρίδης, μεγαλονοικοκύρης, γυρνά στους δρόμους με μια τσάντα γεμάτη χιλιάρικα παρακαλώντας για γιατρειά”. Από τα μέσα Νοέμβρη και μετά η επιδημία αρχίζει να εξασθενεί.

Ο τύπος της εποχής έκανε λόγο για “Τη γρίππη που ξεψυχά”.