ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ

..ΕΠΙΚΑΛΟΥΜΕΝΟΙ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΧΕΙ ΑΠΟΔΟΜΗΣΕΙ Ο ΜΑΡΞ

 Άρτι αφιχθείς ο Αμερικανός καθηγητής Τζέφρι Σακς και επίτιμος του ΑΠΘ επιχειρεί μέσα από δαιδαλώδεις δρόμους της νευροεπιστήμης (που ως οικονομολόγος αγνοεί) να μας πείσει πως διά μέσου του Αριστοτέλη βρήκε το ελιξήριο κατά της φτώχειας.. Επειδή όμως εγώ την έχω πάντα στημένη σε τέτοιες καπιταλιστικές παπαρολογίες, μετά τα περί ελιξηρίου, παραθέτω την άποψη του Μαρξ για το συγκεκριμένο θέμα.. Πλούτος λέει είναι ο ελεύθερος χρόνος.. 

 Κι όταν αναφερόμαστε στον σοφό των σοφών θα πρέπει πάντα να τονίζουμε πως το ΚΕΦΑΛΑΙΟ έχει ανακηρυχθεί απο την Ουνέσκο «Μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανθρωπότητας» έχει διάσπαρτα σημεία αναφοράς στο αριστοτελικό έργο.

Ο Αριστοτέλης δεν είχε καμία γνώση στη νευροεπιστήμη, την επιστημονική κατανόηση του εγκεφάλου και των αλληλεπιδράσεών του με το σώμα, οι παρατηρήσεις του ωστόσο για την ανθρώπινη φύση εντυπωσιάζουν ακόμη τους σύγχρονους επιστήμονες για την εγκυρότητά τους.

Ο Αμερικανός καθηγητής Τζέφρι Σακς, ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους και εμπειρογνώμονες παγκοσμίως σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης και καταπολέμησης της φτώχειας και επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ επισκέφθηκε ξανά -αυτή τη φορά με την οικογένεια του- την Ελλάδα. Καθηγητές του ΑΠΘ τον ξενάγησαν στην αρχαία Μίεζα, τον τόπο όπου ο Αριστοτέλης δίδαξε τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος επισκέφθηκε και το Άγιον Όρος, ενώ και συναντήθηκε με κυβερνητικούς παράγοντες.

Το οικονομικό μοντέλο που προτείνει ο καθηγητής Σακς για την αντιμετώπιση των σύγχρονων οικονομικών προβλημάτων παγκοσμίως βασίζεται στις αρχές της ηθικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη, όπως αυτή εκτίθεται στις ηθικές του Πραγματείες, Ηθικά Νικομάχεια και Ηθικά Ευδήμεια.

Φέρνει με τον τρόπο αυτό στο επίκεντρο του παγκοσμίου ενδιαφέροντος τη διδασκαλία του Αριστοτέλη και συνδράμει στην προσπάθεια του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών του ΑΠΘ για την προβολή του έργου του Σταγειρίτη φιλοσόφου σε παγκόσμια κλίμακα.


Τώρα η άποψη του Μαρξ που το Κεφάλαιο έχει από το 2013 ανακηρυχθεί από την Ουνέσκο «Μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανθρωπότητας» έχει διάσπαρτα σημεία αναφοράς στο αριστοτελικό έργο.


Ο Μαρξ από τα γυμνασιακά του χρόνια είχε εξαιρετική γνώση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Το 1837 μετέφρασε τη Ρητορική του Αριστοτέλη.


Το 1841 κατέθεσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Η διαφορά της Δημοκρίτειας και Επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας». Στο μεγάλο έργο του «Το Κεφάλαιο», που από το 2013 έχει ανακηρυχθεί από την UNESCO ως «Μνημείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ανθρωπότητας» έχει διάσπαρτα σημεία αναφοράς στο αριστοτελικό έργο.


Ασχολείται με την ανάλυση του Μεγάλου Σταγειρίτη για τη διπλή «χρήση» του εμπορεύματος και την χρησιμοποιεί στη δική του ανάλυση για την «ανταλλαγή». Εγκύπτει με το ίδιο ενδιαφέρον στην ανάλυση της «αξίας». Επίσης για τη διάκριση του Αριστοτέλη μεταξύ της οικονομικής και χρηματιστικής οικονομίας παραθέτει ολόκληρα χορεία του αριστοτελικού έργου.


Να περιοριστούμε μόνο στο μέρος που αφορά στο σπουδαιότατο θέμα της εκμηχάνισης της παραγωγής και του αυτοματισμού που οραματίσθηκε ο Αριστοτέλης και ερεύνησε ειδικότερα ο Μαρξ.

Στο 13ο κεφάλαιο του τρίτου τόμου του Κεφαλαίου (σελ. 373 -374 της έκδοσης ΚΨΜ (2016 με μετάφραση Θανάση Γκούρα και επιμέλεια του ιδίου με Θωμά Νουτσόπουλο) παραθέτει το εξής χορείο από τα Πολιτικά του Αριστοτέλη (Πολιτ. 1, 4, 1253β, 34):


«Εάν - ονειρευόταν ο Αριστοτέλης ο μεγαλύτερος διανοητής της Αρχαιότητας - μπορούσε κάθε εργαλείο να επιτελεί το έργο του εκτελώντας κάποια διαταγή ή προαισθανόμενο τη διαταγή, όπως λένε ότι έκαναν τα αγάλματα του Δαιδάλου ή οι τρίποδες του Ηφαίστου για τους οποίους λέει ο ποιητής ότι αυτομάτως εμφανίζονταν στο χώρο της συνέλευσης των θεών, και αν οι σαΐτες ύφαιναν από μόνες τους και οι χορδές της κιθάρας έπαιζαν από μόνες τους, τότε ούτε οι αρχιτέκτονες θα χρειάζονταν, ούτε υπηρέτες, ούτε οι ελεύθεροι δούλους».


Ο Μαρξ χρησιμοποιεί το όραμα του Αριστοτέλη και προσθέτει και ένα ποίημα του Αντιπάτρου από τη Θεσσαλονίκη που επινοεί τους υδροκίνητους αλευρόμυλους. Προβαίνει σε ανάλυση των αποτελεσμάτων του αυτοματισμού.

Εμπνεόμενος από το προμηθεϊκό στοιχείο που υπήρχε στη διδακτορική του διατριβή, αλλά συνεχίζεται και στο ωριμότερο έργο του, αναλύει τις προϋποθέσεις που χρειάζονται για την απελευθέρωση του ανθρώπου από την εκμετάλλευση με τη χρήση της υψηλής τεχνολογίας και τη δυνατότητα απόλαυσης του ελεύθερου χρόνου του.

Είναι φανερό ότι πρόβλημα ανεργίας δεν θα υπήρχε εάν η εργάσιμη ημέρα μειώνονταν στα όρια που η σύγχρονη παραγωγικότητα εργασίας επιβάλλει. Η ανατροπή της σχέσης αναγκαίου χρόνου και υπερεργασίας θα έδινε τη δυνατότητα σε εκατομμύρια εργαζόμενους που έχουν στη διάθεσή τους ελεύθερο χρόνο όπως και ο ελεύθερος Αθηναίος να ασχολούνται με τη φιλοσοφία και την πολιτική.


Το όραμα του Αριστοτέλη για την απελευθέρωση των δούλων με τη χρήση του αυτοματισμού έδωσε στον Μαρξ τη δυνατότητα να επεξεργασθεί το ζήτημα της ανάπτυξης των μέσων παραγωγής που αποτελεί τη βάση για την απελευθέρωση του ανθρώπου. Τα αναπτυγμένα όμως μέσα παραγωγής πρέπει να χρησιμοποιούνται κατά τρόπο που να επιτυγχάνεται η απαλλαγή από την εκμετάλλευση.

Ο Μαρξ ακόμη και κατά την εποχή της 1ης βιομηχανικής επανάστασης (ανακάλυψη και εφαρμογή του ατμού) τόνιζε ότι «ο πραγματικός πλούτος της κοινωνίας είναι ο ελεύθερος χρόνος του ανθρώπου».


Σας μοιάζει κατόπιν αυτών το όραμα του Αριστοτέλη να γίνεται πραγματικότητα με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση που επιφέρει τεκτονικές αλλαγές στην καθημερινότητά μας; Δηλαδή η ανάπτυξη της χρήσης των ρομπότ και των ψηφιακών τεχνολογιών εξοβέλισαν τους κανόνες της αγοράς και έχουν θέσει τις προτεραιότητές τους στην εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών; Μη χέσω..Γιατί δεν έχει συμβεί; Επειδή όπως θα αντιληφθήκατε και κατά τη γνώμη μου το σημείο αδυναμίας του Αριστοτέλειου πονήματος ήταν πως στο κόστος ζωής ή παραγωγής των προϊόντων δεν συμπεριλάμβανε την εργασία των δούλων. Τόσο απλά.