ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΙΕΡΕΙΣ ΤΗΣ ΟΡΓΗΣ

«Όταν οι ναζιστές ήρθαν για να πάρουν τους κομμουνιστές, σιώπησα επειδή δεν ήμουν κομμουνιστής.

 Όταν φυλάκισαν τους σοσιαλδημοκράτες, σιώπησα γιατί δεν ήμουν σοσιαλδημοκράτης. 

Όταν ήρθαν να πάρουν τους συνδικαλιστές, δεν διαμαρτυρήθηκα γιατί δεν ήμουν συνδικαλιστής. Όταν ήρθαν να συλλάβουν εμένα, δεν υπήρχε πια κανείς για να διαμαρτυρηθεί». 

Πάστορας Martin Niemoeller (1892-1984)

Απαραίτητες διευκρινίσεις Η παραπάνω ρήση του Γερμανού πάστορα αναφέρεται συχνά τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας με αφορμή την έξαρση του νεοναζισμού. Μερικοί την αποδίδουν στον Μπρεχτ (π.χ. Άγγελος Μανταδάκης, «Αυγή», 12.9.2012 ), όπως συνέβη πρόσφατα και με στίχο του Φώντα Λάδη. Αλλού ο πάστορας έγινε ποιητής (M. Πουρνάρα, «Καθημερινή», 13.10.2013 ). Πολλές είναι οι διαστρεβλώσεις που υπέστη το κείμενο. Ο καθένας προσθέτει κατά βούληση Εβραίους, τσιγγάνους, καθολικούς κ.λπ. Αξεπέραστη είναι η κατά Πάσχον Μανδραβέλη εκδοχή («Καθημερινή», 7.6.2009), όπου κατά σειράν απαριθμούνται οι Εβραίοι, οι καθολικοί, τα συνδικάτα και οι βιομήχανοι (επιτέλους, κοινωνική ειρήνη!) και η Προτεσταντική Εκκλησία. Δυστυχώς, την ίδια λογοκριτική διάθεση ως προς τους κομμουνιστές εξέφρασαν και οι ιδρυτές του Μουσείου του Ολοκαυτώματος της Ουάσιγκτον (το πρώτο της σειράς εγκαινιάστηκε το 1993) που είχαν την έμπνευση να χαράξουν τα λόγια του Νιμέλερ σε εσωτερικό τοίχο του κτηρίου.