ΝΑΝΤΙΑ ΑΡΜΠΑΤΟΒΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

 ΝΑΝΤΙΑ ΑΡΜΠΑΤΟΒΑ: Η ΕΛΛΑΔΑ ΦΥΣΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ

 Συνέντευξη στο Ποντίκι και στις συναδέλφους Αφροδίτη Καραμήτσου και Ειρήνη Χριστοδουλάκη

Για τις «στενές» ελληνορωσικές σχέσεις και τις ισορρο­πίες που πρέπει να τηρούνται, τις κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας, την κρίση που πέρασαν οι διπλωματικο-οικονομικές σχέσεις Ρωσίας - Τουρκίας, την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού σε ολόκληρο τον κόσμο και τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ μιλάει σε απο­κλειστική της συνέντευξη στο «Π» η δρ. Νάντια Αρμπά­τοβα.
Η Νάντια Αρμπάτοβα είναι επικεφαλής του τμήματος Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών στο Ινστιτούτο για την Παγκόσμια Οικονομία και τις Διεθνείς Σχέσεις της Ρω­σικής Ακαδημίας Επιστημών στη Μόσχα και θα βρίσκε­ται στην Ελλάδα με αφορμή το 2ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που διεξάγεται από την Πέμπτη 2 έως και την Κυριακή 5 Μαρτίου, στο οποίο θα είναι βασική ομιλήτρια.


Η Ρωσίδα καθηγήτρια επισημαίνει πως «η Ρωσία θεωρεί την Ελλάδα ως τον φυσικό της σύμμαχο στη Μεσόγειο» και εξηγεί πως η χώρα της αντιλαμβάνεται και κατανοεί ότι η Ελλάδα οφείλει να τηρεί τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η Ε.Ε. στη χώρα της και πως δεν είναι δυνατόν να τις άρει μονομερώς. Υποστηρίζει δε πως είναι καλύτερα να προσπαθεί η Ελλάδα να επηρεάσει αποφάσεις εκ των έσω.
Επισημαίνει, σε ό,τι αφορά τη Συμφωνία του Μινσκ, ό­τι χρειάζεται ένας αναλυτικός «οδικός χάρτης» και η ό­ποια πρόοδος να επιβραβεύεται με μερική άρση των κυ­ρώσεων, ενώ τονίζει ότι η πολιτική των κυρώσεων σε κα­μία περίπτωση δεν έχει αποδυναμώσει τον πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στο εσωτερικό της Ρωσίας.


Στέκεται στο θέμα της ανόδου του δεξιού λαϊκισμού σε ολόκληρο τον κόσμο χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο ως «μια παγκοσμιοποίηση της αντιπαγκοσμιοποίησης».
Η Νάντια Αρμπάτοβα μιλάει και για το καυτό θέμα των ρωσοαμερικανικών σχέσεων δίνοντας μια άλλη διάστα­ση στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και στις προσδο­κίες της Ρωσίας από αυτόν. Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Το μόνο επίτευγμα της νίκης του Τραμπ είναι πως δεν έ­χει υπάρξει ακόμη μια νέα σύγκρουση με τη Ρωσία, κάτι που θα είχε συμβεί σίγουρα σε περίπτωση της Κλίντον».


Συνέντευξη στις Αφροδίτη Καραμήτσου και Ειρήνη Χριστοδουλάκη:


Πριν από λίγες μέρες ο Έλληνας πρωθυπουρ­γός Αλέξης Τσίπρας επισκέφθηκε την Ουκρανία. Πώς είδατε τη συγκεκριμένη επίσκεψη; Μπορεί να επηρεάσει τις ελληνορωσικές σχέσεις;
Η Ελλάδα είναι ένα κυρίαρχο κράτος και έ­χει φυσικά το δικαίωμα να διατηρεί σχέσεις με όποια χώρα θεωρεί σημαντική για τα συμφέροντά της. Παρομοίως η Ρωσία διατηρεί κα­λές σχέσεις με την Ελλάδα, την Κύπρο και την Αρμενία, αλλά την ίδια στιγμή και με Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες έχουν «προβλη­ματικές» σχέσεις με την Αρμενία. Δεν βλέπω τίποτε δραματικό στην επίσκεψη του Αλέξη Τσίπρα στην Ουκρανία από τη στιγμή που δεν εθίγησαν ρωσικά συμφέροντα.


Πώς βλέπετε την τρέχουσα κατάσταση στις ελ­ληνορωσικές σχέσεις; Παραδοσιακά η Ελλάδα ή­ταν σύμμαχος με τη Ρωσία. Δεν έχουμε μόνο οι­κονομικούς ή πολιτικούς δεσμούς, αλλά επίσης στρατιωτική και πολιτισμική συμμαχία. Παρ' όλα αυτά η Ελλάδα, δεδομένων των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, πρέπει να συμπλεύσει με τους Ευρωπαίους. Αυτό επηρεάζει τις διμε­ρείς σχέσεις;


Στις ελληνορωσικές σχέσεις ο ορισμός «στενές σχέσεις» δεν είναι απλώς ένας τρό­πος του λέγειν, αλλά αντικατοπτρίζει τις ε­ξαιρετικά στενές πολιτιστικές, θρησκευτικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, οι οποίες κρατούν από τον 19ο αιώνα.


Η Ρωσία θεωρεί την Ελλάδα τον φυσικό της σύμμαχο στη Μεσόγειο. Η Μόσχα προχωρά βασιζόμενη στο ότι καμιά από τις ευρωπαϊ­κές χώρες δεν θέλει να συνεχιστεί ο πόλεμος κυρώσεων. Η ρωσική ηγεσία γνωρίζει καλά πως αν η Ελλάδα θέλει να παραμείνει μέρος της Ε.Ε., πρέπει να συμπεριφερθεί ανάλογα με ό,τι αυτή επιτάσσει και δεν μπορεί να άρει μονομερώς τις κυρώσεις. Καλύτερη κίνηση είναι να προσπαθήσουν να επηρεάσουν τις αποφάσεις των Βρυξελλών εκ των έσω.


Πώς μπορεί η ανανέωση των ευρωπαϊκών κυρώσεων κατά της Ρωσίας να επηρεάσει τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Ε.Ε.; Επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία συνεργάζεται με τα κράτη - μέλη; Πιστεύετε ότι η πολιτική της Γερμανίας, και ειδικά της Άνγκελα Μέρκελ, ασκεί επιπρόσθετη πίεση στη ρωσική πλευρά;


Η ανανέωση των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Ρωσίας ήταν αναμενόμενη καθώς δεν υπάρχει πρόοδος στην εφαρμογή της Συμφωνίας του Μινσκ. Το πρόβλημα με τη συγκεκριμένη συμ­φωνία είναι ότι δίνει τη δυνατότητα διαφορετι­κής ερμηνείας σε κάθε χώρα. Η Ρωσία δεν μπο­ρεί να κάνει τη «δουλειά» της Ουκρανίας. Χρει­αζόμαστε έναν αναλυτικό οδικό χάρτη και η ό­ποια πρόοδος στην εφαρμογή της συμφωνίας θα πρέπει να ανταμείβεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με σταδιακή άρση των κυρώσεων. Σε ό,τι αφορά την καγκελάριο της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ και τη θέση της στο θέμα των κυρώσε­ων, όλα εξαρτώνται από το τι θέλει να επιτύχει.


Είναι σαφές πλέον πως η πολιτική των κυ­ρώσεων δεν έχει αποδυναμώσει τον πρόεδρο Πούτιν στο εσωτερικό της Ρωσίας. Αντιθέτως, τα οικονομικά μας προβλήματα δεν α­ποδίδονται στα λάθη της εξαγωγικής οικονο­μικής πολιτικής, αλλά στη διάθεση των Δυτι­κών να «γονατίσουν» τη Ρωσία. Τόσο η Ρωσία όσο και η Ε.Ε. χρειάζονται οπωσδήποτε νέες προτάσεις για να επιλύσουν τον ουκρανικό γόρδιο δεσμό και να εξέλθουν της κρίσης.


Σε ολόκληρη την Ευρώπη βλέπουμε άνοδο των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων. Πώς κρίνετε την άνοδο του δεξιού λαϊκισμού;


Η άνοδος του δεξιού λαϊκισμού μπορεί να αντιμετωπιστεί ως μια αντίδραση στην πα­γκοσμιοποίηση και την ανικανότητα της πα­γκόσμιας ελίτ να αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Θα έλεγα πως αυτό το φαινόμενο είναι μια παγκοσμιοποίηση της αντιπαγκοσμιοποίησης, η άνοδος δηλαδή του εθνικι­σμού στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, την Κίνα ή την Τουρκία.


Η ΜαρίνΛεπέν πρόσφατα είπε πως η προσάρτη­ση της Κριμαίας στη Ρωσία είναι παράνομη.


Τα λαϊκιστικά κόμματα και οι αρχηγοί τους προσπαθούν να παίξουν το ρωσικό χαρτί για εσωτερική κατανάλωση. Καθώς όλοι αποτε­λούν περιθωριακές πολιτικές δυνάμεις, προ­σπαθούν να δυναμώσουν τις θέσεις τους με το να δείξουν στην κοινή γνώμη πως οι χώρες τους μπορούν να έχουν εξωτερικό σύμμαχο τη Ρωσία. Στις εκλογικές καμπάνιες οι θέσεις τους έρχονται σχεδόν πάντα από έναν «χώρο» αντίθετο με το πολιτικό κατεστημένο. Μιλώ­ντας γενικώς, τέτοιοι πολιτικοί δεν αποτε­λούν αξιόπιστους συμμάχους, καθώς αλλά­ζουν εύκολα τις απόψεις τους μόλις αναλά­βουν την εξουσία.


Ντόναλντ Τραμπ: ένα νέο κεφάλαιο στις ρωσοαμερικανικές σχέσεις. Δεδομένων των δηλώσεων του νέου προέδρου των ΗΠΑ σχετικά με το ΝΑ­ΤΟ και τη νέα ευρωπαϊκή στρατηγική ασφάλειας που φαίνεται να αναδεικνύεται, ποια είναι η γνώ­μη σας για τον ρόλο που πρέπει να έχει η Ρωσία; (Υπάρχει πιθανότητα να υπάρξει στενότερη συ­νεργασία μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας;).


Το μόνο επίτευγμα της νίκης του Τραμπ εί­ναι πως δεν έχει υπάρξει ακόμη μια νέα σύ­γκρουση με τη Ρωσία, κάτι που θα είχε συμ­βεί σίγουρα σε περίπτωση εκλογής της Κλίντον. Παρά ταύτα, οι ρωσοαμερικανικές σχέ­σεις θυμίζουν εξίσωση με δύο αγνώστους, καθώς και οι δύο πρόεδροι παρουσιάζουν εαυτούς ως δυνατούς πολιτικούς, οι οποί­οι μπορούν να επαναφέρουν τη χαμένη αί­γλη στις χώρες τους και είναι επιρρεπείς σε απροσδόκητες κινήσεις. Οποιαδήποτε από­κλιση στις παγκόσμιες θέσεις τους μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή κρίση.


Την ίδια στιγμή υπάρχει ακόμα μια ευκαι­ρία για συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Δύ­σης. Η κυβέρνηση Τραμπ επανεξετάζει τις θέσεις της παρουσίας των ΗΠΑ σε διάφορα μέρη του κόσμου - καταρχάς στην Ανατολική Μεσόγειο. Ακόμα και αν η κυβέρνηση Τραμπ συμφωνήσει να διατηρήσει κάποια παρουσία στην περιοχή, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι θα α­ναλάβουν το βάρος της διατήρησης της στα­θερότητας. Η συνεργασία της Ρωσίας στις αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις θα είναι ζω­τικής σημασίας αν οι δύο χώρες καταφέρουν να ξεκαθαρίσουν τους όρους της στρατιωτι­κής συνεργασίας τους.


Βλέπουμε την άνοδο της ισλαμιστικής τρομο­κρατίας στην Ευρώπη. Ωστόσο η Ρωσία είναι αντιμέτωπη με ένα άλλο είδος τρομοκρατίας, την οποία η κυβέρνηση έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει. Μπορεί αυτό να αποτελέσει παράδειγμα για τη Δύση; Πώς μπορεί να ενισχύσει τη συνερ­γασία όλων εναντίον της τρομοκρατίας;


Το φαινόμενο της τρομοκρατίας στην Ευ­ρώπη και τη Ρωσία έχει τρομακτικές ομοιό­τητες. Γι' αυτό και αποτελεί κοινή απειλή. Νέ­οι κίνδυνοι και νέες μέθοδοι παρουσιάζονται εξαιτίας της ενδυνάμωσης του 1515 ως της νεοτζιχαντιστικής δύναμης που αντικατέστησε την Αλ Κάιντα. Είναι ένα ιδεολογικό κίνημα δί­χως σύνορα, το οποίο βάλλει κατά του ευρω­παϊκού πολιτισμού (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ρωσίας). Στόχος του είναι να ενώσει τα μουσουλμανικά κράτη σε ένα ενι­αίο χαλιφάτο.
Οι Δυτικοί και οι Ρώσοι πολιτικοί αρχηγοί φοβούνται εξίσου τους χιλιάδες νέους μου­σουλμάνους που εκπαιδεύονται στη Συρία και το Ιράκ αποκτώντας πείρα σε τρομοκρα­τικά χτυπήματα και ανταρτοπόλεμο. Η αντι- τρομοκρατική πείρα της Ρωσίας είναι άρρη­κτα συνδεδεμένη με τις δράσεις των μου­σουλμάνων ανταρτών στην Τσετσενία και τον Βόρειο Καύκασο. Μιλώντας γενικώς, η εμπει­ρία της Ρωσίας στον Καύκασο - τόσο οι επι­τυχίες όσο και οι αποτυχίες - θα πρέπει να αποτελέσουν εκπαιδευτικά μαθήματα.


Δεν υπάρχει ούτε μία μοντέρνα δύναμη η ο­ποία μπορεί να αντεπεξέλθει σε τέτοιες απει­λές χωρίς βοήθεια. Αν οι αμερικανικές αρχές είχαν λάβει υπόψη τις ρωσικές πληροφορίες για τον Τσαρνάεφ, τότε θα είχε αποφευχθεί η σφαγή στον Μαραθώνιο της Βοστώνης στις 15 Απριλίου 2013. Το παράδοξο της τρέχου­σας κατάστασης είναι πως οι αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες μπορούν να γίνουν η βάση για εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, αλλά μόνο στο πλαί­σιο των θετικών σχέσεων σε ένα γενικότερο πεδίο θεμάτων. Επομένως οι δύο πλευρές πρέπει προφανώς να έλθουν σε συμβιβασμό για να αντιμετωπίσουν επιτυχώς αυτήν την κοινή απειλή. Αν δεν τα καταφέρουν, καμία συνεργασία δεν είναι εφικτή.


Στις ρωσοτουρκικές σχέσεις βλέπουμε την ανα­νέωση των οικονομικο-διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών....


Χωρίς αμφιβολία οι ρωσοτουρκικές σχέ­σεις είναι σημαντικές για τη διατήρηση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην Ανα­τολική Μεσόγειο.
Η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους κοντά στα σύνορα με τη Συρία τον Νοέμβριο του 2015 έχει οδηγήσει τις δύο χώρες σε ρή­ξη τόσο σε οικονομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο εξαγωγών, συμπεριλαμβανομένου του τουριστικού τομέα. Αυτή η ρήξη έχει δη­μιουργήσει αστάθεια στην περιοχή, η οποία ήδη μαστίζεται από τοπικούς πολέμους.
Ο πρόεδρος Ερντογάν χρειάστηκε επτά ο­λόκληρους μήνες για να στείλει επίσημη α­πολογία στον Βλαντίμιρ Πούτιν για την κα­τάρριψη του αεροσκάφους. Έπειτα από αυ­τό δόθηκε η εντύπωση πως οι ρωσοτουρκικές σχέσεις επέστρεψαν στην κανονικότητά τους. Όμως, παρά τις πλείστες δηλώσεις τό­σο από την Άγκυρα όσο και από τη Μόσχα για τη στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, αυτές παραμένουν περιστασιακοί συνεργάτες. Αυτό εξηγείται από το ότι οι δύο χώρες γειτνιάζουν, αλλά τα στρατηγικά τους συμφέροντα αποκλίνουν.


Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τη φύση των ρωσοτουρκικών σχέσεων - οικονομικών και πολιτικών -, αλλά ο καλύτερος είναι αυτός που τις θέλει αντιπάλους με... επιλεκτική συ­νεργασία. Παρά τις περιόδους επαναπροσέγ­γισης κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, οι δύο χώρες έχουν διαφωνήσει θεαματικά για μια σειρά θεμάτων, όπως τα εθνικοθρησκευτικά, οι ενεργειακοί διάδρομοι και τα ζητήμα­τα ασφάλειας. Οι τοπικοί σύμμαχοι και των δύο χωρών ήταν πάντα αγεφύρωτοι αντίπα­λοι - για παράδειγμα το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία -, κάτι που δυσχέραινε την κατάστα­ση.

Για να το θέσω απλά, η νέα ρωσοτουρκική φιλία βασίζεται σε επισφαλή θεμέλια.


Η προσπάθεια να αναλάβουν δράση ώ­στε να ενισχύσουν τις σχέσεις με τις άμε­σα «γειτονικές» τους χώρες παραμένει ψηλά στην ατζέντα και των δύο κρατών και ο αντιδυτικισμός είναι μια επισφαλής βάση για την πραγματική στρατηγική συνεργασία. Θα εί­ναι αντιπαραγωγικό για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο να εμπλέξουμε τη σύγκρουση Ρωσίας - Δύσης στη διαμόρφωση πολιτικής στην περιοχή, η οποία μάλιστα θεωρείται «προβληματική».