Γιατί συζητάει για το ευρώ η ευρωπαϊκή Αριστερά;

 

Του Στάθη Κουβελάκη*

Οσοι νόμιζαν ότι η συζήτηση από αριστερή σκοπιά για το ευρώ, τη βιωσιμότητά του, το ρόλο που παίζει στη σημερινή κρίση και φυσικά το ενδεχόμενο εξόδου μιας ή περισσοτέρων χωρών από αυτό αποτελούσαν μια ελληνική ιδιαιτερότητα, ίσως και ανωμαλία, έχουν ήδη διαψευστεί από τις τελευταίες εξελίξεις.

Αρχικά ήταν βέβαια η Κύπρος, όπου το ΑΚΕΛ πήρε θέση υπέρ της διπλής αποδέσμευσης της Κύπρου από μνημόνια και ευρώ, κατανοώντας ότι το ένα δεν γίνεται χωρίς το άλλο. Η κυπριακή κρίση έδρασε όμως σαν καταλύτης σε ευρωπαϊκό επίπεδο μετατοπίσεων που είχαν ήδη δρομολογηθεί.


Με αφορμή την κυπριακή κρίση, ο Μελανσόν δήλωσε ότι αν χρειαστεί να αποφασίσουμε μεταξύ ευρώ και λαϊκής κυριαρχίας, η επιλογή πρέπει να είναι υπέρ της δεύτερης. 

Χωρίς να θέτει αίτημα αποχώρησης της Γαλλίας από το ευρώ, και συνεχίζοντας να προκρίνει την αλλαγή της αρχιτεκτονικής του, ανοίγει το θέμα των εναλλακτικών λύσεων σε περίπτωση αποτυχίας μιας τέτοιας αλλαγής. Αυτές οι λύσεις, που συζητούνται εδώ και καιρό από τους υπευθύνους της οικονομικής πολιτικής του κόμματός του, περιλαμβάνουν τη δημιουργία ενός «ευρώ του Νότου» αλλά και την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα με ένα σύστημα «κοινού» (αλλά όχι «ενιαίου») νομίσματος για τις ανταλλαγές εντός Ε.Ε.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι το ευρώ, μια «δαπανηρή μερκελική πολυτέλεια» όπως το χαρακτήρισε ο Γάλλος αριστερός ηγέτης, δεν μπορεί να είναι το όριο για μια κυβερνητική πολιτική που έρχεται σε ρήξη με τη λιτότητα και με τις δομές μιας Ε.Ε. που βρίσκεται στο δρόμο του «αυταρχικού εκφυλισμού», για να δανειστούμε μια άλλη από τις διατυπώσεις του.
ΟΟσκαρ Λαφοντέν, που διατηρεί σημαντικό ρόλο στην πολιτική σκηνή της Γερμανίας, έκανε ένα βήμα παραπέρα. 

Στηριζόμενος στη μελέτη των Φλάσμπεκ και Λαπαβίτσα, που θα παρουσιαστεί αυτή την εβδομάδα στο Βερολίνο σε ημερίδα του Ιδρύματος «Ρόζα Λούξεμπουργκ», πρότεινε τη συντεταγμένη διάλυση της Ευρωζώνης και την επιστροφή σε εθνικά νομίσματα στο πλαίσιο ενός ελεγχόμενου συστήματος ισοτιμιών, ενώ παράλληλα υποστηρίζει τη μονομερή αποχώρηση χωρών που πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση, όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Στο επίκεντρο του προβληματισμού του Λαφοντέν βρίσκεται η διαπίστωση σχεδόν του συνόλου των οικονομολόγων που έχουν διεθνώς ασχοληθεί με το ζήτημα: το γεγονός ότι το ευρώ λειτουργεί ως μηχανισμός παραγωγής πλεονασμάτων για τη Γερμανία και ελλειμμάτων για τους υπολοίπους, ειδικά για τις χώρες της περιφέρειας, που οδηγούν στην υπερχρέωση.

Με δεδομένη την αυξανόμενη απόκλιση ανταγωνιστικότητας μεταξύ των οικονομιών και την αδυναμία νομισματικών υποτιμήσεων και προσαρμογών, η βάρβαρη «εσωτερική υποτίμηση», δηλαδή η καταστροφή των μισθών και της εργασίας, καθίσταται μονόδρομος για τις υπερχρεωμένες οικονομίες της περιφέρειας και, σε λίγο, και για όλες όσες δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστούν με τη γερμανική εξαγωγική μηχανή.

Στη συζήτηση εντός της γερμανικής Αριστεράς, εκτός από τις οικονομικές πτυχές, αναδείχτηκαν και οι πολιτικές πλευρές αυτής της συλλογιστικής. Με άλλα λόγια, όταν η Αριστερά διαπιστώνει ότι η προτάσεις για μια αλλαγή του τρόπου λειτουργίας της ΕΚΤ και των ίδιων των ευρωπαϊκών συνθηκών δεν μπορούν να εφαρμοστούν στον πολιτικά μετρήσιμο πολιτικό χρόνο -προφανώς γιατί κάτι τέτοιο προϋποθέτει περίπου ταυτόχρονες ανατροπές στις βασικές χώρες της Ε.Ε.- τότε δεν μπορεί να συνεχίζει να επαναλαμβάνει αυτού του τύπου τις «ευρωπαϊκές λύσεις» χωρίς να σκέφτεται εναλλακτικές, ειδικά για τις χώρες στις οποίες τα προβλήματα τίθενται με τον πιο οξυμένο και δραματικό τρόπο. 

Ακόμη περισσότερο δε, αν η Αριστερά θέλει να είναι αξιόπιστη ως πρόταση εξουσίας, ικανή να ασκήσει τη διακυβέρνηση σε κατεύθυνση ρήξης με τα νεοφιλεύθερα δόγματα.

Φυσικά, όλη αυτή η συζήτηση δεν διεξάγεται εντός εργαστηρίου, αλλά στο πλαίσιο μιας εντεινόμενης σε ευρωπαϊκό επίπεδο κρίσης και μιας εξίσου εντεινόμενης πορείας «μερκελοποίησης» της ίδιας της Ε.Ε. Ολο και περισσότερες φωνές εντός της ευρωπαϊκής Αριστεράς καταλαβαίνουν ότι αν δεν υπάρξει από αυτή την πλευρά απάντηση, τότε ο λαϊκός θυμός και η απόρριψη του ονομαζόμενου «ευρωπαϊκού σχεδίου» θα διοχετευθούν σε ολόενα πιο αντιδραστικές και αυταρχικές κατευθύνσεις, ξαναδίνοντας ζωή στα εφιαλτικά μορφώματα του Μεσοπολέμου.

* Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο King's College του Λονδίνου