Είμαστε καταδικασμένοι να πεινάσουμε;

του Πέτρου Παπακωνσταντίνου

Τα κυρίαρχα Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης βομβαρδίζουν καθημερινά την κοινή γνώμη με το στερεότυπο μιας Ελλάδας- μεταμοντέρνας Ψωροκώσταινας, που δεν παράγει τίποτα, είναι αναγκασμένη να τείνει διαρκώς το καπέλο του ζητιάνου στους δανειστές της για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις, επομένως δεν της μένει καμιά επιλογή παρά να σφίγγει διαρκώς το ζωνάρι και να υπακούει αγόγγυστα στους όποιους όρους των Γερμανών. Το ίδιο στερεότυπο έρχεται να στηρίξει την ιδεολογική τρομοκρατία για το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ, που εμφανίζεται περίπου ως επιστροφή στη Λίθινη Εποχή, αφού μια Ελλάδα που δεν θα παράγει τίποτα και δεν θάχει να δανειστεί κι από κανένα, δεν θα μπορεί να εισάγει ούτε τρόφιμα, ούτε πετρέλαιο και θα πρέπει να επιβιώσει ως έθνος τροφοσυλλεκτών, που θα φοράνε προβιές και θα ζεσταίνονται γύρω από τη φωτιά.


Αφήνουμε στην άκρη τον προβληματισμό αν ακόμη κι αυτή η προοπτική είναι περισσότερο ζοφερή από την εγγυημένη βεβαιότητα των
μνημονίων, των μεσοπρόθεσμων και των μακροπρόθεσμων να μετατραπούμε σε έθνος κανιβάλων, που θα τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου με έπαθλο την απλή επιβίωση. Για οικονομία της συζήτησης ας δεχτούμε ότι «δεν υπάρχει άλλος δρόμος» από τον καπιταλισμό και τη συμμετοχή στην ευρωζώνη (που καταστρέφει τον παραγωγικό, βιομηχανικό και αγροτικό ιστό) κι ας δούμε τι λέει η ψυχρή λογική των αριθμών.


Η σημερινή Ελλάδα, με όλα της τα χάλια, παράγει πλούτο αξίας 232 δις ευρώ το χρόνο. Τόσο ήταν το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας το 2010, σύμφωνα με τη Eurostat. Ως προς το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στην προνομιούχα λέσχη των αναπτυγμένων χωρών, έρχεται 31η ανάμεσα σε 183 χώρες του κόσμου και 16η μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όχι κάτι εξαιρετικό, πάντως αρκετά μακριά από την εποχή του ρόπαλου και του ακόντιου. Ας πάρουμε λοιπόν αυτά τα στοιχεία ως βάση αναφοράς, ξεχνώντας την απότομη πτώση του ΑΕΠ για τρία συνεχή χρόνια λόγω Δρακόντειων μέτρων και λησμονώντας προς το παρόν τι θα μπορούσε να συμβεί αν οι άνεργοι εύρισκαν δουλειά κλπ.


Το ΑΕΠ μιας χώρας είναι το άθροισμα τεσσάρων συνιστωσών: Ιδιωτική κατανάλωση των νοικοκυριών (ένα πολύ χονδρικό μέτρο για την τάξη μεγέθους του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των πολιτών, μετά από φόρους, εισφορές κλπ)- Επενδύσεις παγίου κεφαλαίου (ιδιωτικές και κρατικές)- Κρατική κατανάλωση (λειτουργικές δαπάνες του κράτους)- Εξαγωγές μείον εισαγωγές (δηλαδή, εμπορικό πλεόνασμα ή έλλειμμα). Στην Ελλάδα, η ιδιωτική κατανάλωση κάλυπτε το 2010 το 75,4% του ΑΕΠ. Επομένως το πραγματικό, διαθέσιμο για κατανάλωση εισόδημα των Ελλήνων ήταν 173,889 δις ευρώ.


Βεβαίως, το ΑΕΠ δεν μοιράζεται, έστω και πολύ άνισα, σε όλους τους κατοίκους της χώρας. Υπάρχουν τα παιδιά, οι νοικοκυρές, οι άνθρωποι που για το άλφα ή βήτα λόγο δεν δουλεύουν αλλά και δεν ψάχνουν για δουλειά και οποίοι συγκαταλέγονται (μαζί με τους συνταξιούχους) στον μη ενεργό οικονομικά πληθυσμό (4.385.584 άτομα).


Υποθέτουμε, απλά για αποκτήσουμε μια πρώτη, εντελώς χονδρική ιδέα, ότι όλοι οι απασχολούμενοι έχουν το ίδιο πραγματικό εισόδημα, το ύψος του οποίου μένει να προσδιοριστεί. Επίσης υποθέτουμε (και θα δούμε στην πορεία αν "βγαίνουμε" ή όχι) ότι το κράτος εγγυάται για καθέναν από τους 793.685 ανέργους καθαρό μηνιαίο εισόδημα 900 ευρώ, χωρίς προϋποθέσεις και χρονικούς περιορισμούς (σήμερα το επίδομα του ΟΑΕΔ, που δίνεται υπό προϋποθέσεις και το πολύ για 12 μήνες είναι 461 ευρώ το μήνα μικτά συν 10% αύξηση για κάθε προστατευόμενο μέλος της οικογένειας). Επιπλέον, υποθέτουμε ότι όλα τα άτομα ηλικίας 65 ετών (1.873.243) έχουν δικαίωμα σύνταξης, και εξασφαλίζουν ειόδημα 1.500 ευρώ καθαρά κατά μέσον όρο (σήμερα η κατώτατη σύνταξη του ΙΚΑ είναι 487 ευρώ μικτά και η τρόικα θέλει να το κατεβάσει στα 350, αυξάνοντας το όριο συνταξιοδότησης στα 67 χρόνια, ενώ η μέση σύνταξη των τριών ασφαλιστικών ταμείων που καλύπτουν την πλειονότητα των συνταξιούχων- ΙΚΑ, ΟΓΑ, ΟΑΕΕ- είναι 770 ευρώ μικτά). Τέλος, υποθέτουμε το ίδιο εισόδημα, κατά μέσον όρο 1.500 ευρώ, για τους 55.192 συνταξιούχους κάτω των 65 ετών.
Με αυτά τα δεδομένα, το συνολικό, ετήσιο καθαρό εισόδημα των συνταξιούχων ανέρχεται σε 43,621 δις ευρώ και των ανέργων σε 5,534 δις ευρώ. Αν αφαιρέσουμε αυτά τα ποσά από τα 173,889 δις που είναι το συνολικό καθαρό εισόδημα του πληθυσμού, μας μένουν για το σύνολο των απασχολούμενων (μισθωτών, αυτοαπασχολούμενων, εργοδοτών) 124,734 δις. Αν αυτό το διαιρέσουμε με το πλήθος των απασχολούμενων 15- 65 ετών (αφαιρώντας τους περίπου 78.000 εργαζόμενους άνω των 65 ετών που πρέπει να συνταξιοδοτηθούν, όπως υποθέσαμε), μας δίνει ένα καθαρό, κατά κεφαλήν εισόδημα 30.959 ευρώ το χρόνο ή 2.580 το μήνα. Σημειωτέον ότι σήμερα ο κατώτατος μισθός είναι στα 751 ευρώ μικτά στον ιδιωτικό τομέα, για δε τους νέους απασχολούμενους και τους εργαζόμενους με επιχειρησιακές συμβάσεις 601 ευρώ, ενώ στο δημόσιο είναι 780 ευρώ μικτά.


Ανακεφαλαιώνουμε: Δεν κάναμε καμία υπόθεση για αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων στην Ελλάδα (οι καπιταλιστές παραμένουν καπιταλιστές, οι εργάτες εργάτες, οι νοικοκυρές νοικοκυρές, οι άνεργοι άνεργοι κλπ). Επομένως, δεν μιλήσαμε για την επίλυση των θεμελιωδών προβλημάτων των εργαζομένων, αλλά μόνο για καταπραϋντικά μέτρα στο πλαίσιο του συστήματος. Και τι βρήκαμε; Ότι η σημερινή Ελλάδα, με όλα τα χάλια της, «αντέχει» να δίνει εισόδημα 2.580 ευρώ το μήνα σε κάθε απασχολούμενο, 900 ευρώ σε κάθε άνεργο και 1.500 σε κάθε συνταξιούχο. Αυτό σημαίνει ότι μια μέση τετραμελής οικογένεια με ένα ζευγάρι απασχολούμενων, ένα μικρό παιδί και ένα μεγαλύτερο στην ανεργία θα είχε εισόδημα 6.060 ευρώ το μήνα, ενώ ένα ζευγάρι ηλικιωμένων άνω 65 ετών θα ζούσε με 3.000 ευρώ το μήνα κατά μέσον όρο. Η μόνη προϋπόθεση είναι ότι θα πραγματοποιηθεί μια δραστική αναδιανομή εισοδήματος και, βέβαια, ότι θα αντιμετωπιστεί αποφασιστικά το εθνικό σπορ της ελληνικής αστικής τάξης, η φοροδιαφυγή (ενδεικτικά, μόλις το 3,1% των νοικοκυριών δηλώνει ετήσιο, ακαθάριστο οικογενειακό εισόδημα άνω των 65.000 ευρώ και μόλις 1.3% άνω των 100.000 ευρώ).
Με τέτοια εισοδήματα, η Ελλάδα θα μπορούσε να εξυπηρετεί και ολόκληρο το εμπορικό της έλλειμμα (εισαγωγές- εξαγωγές), το οποίο περιλαμβάνεται στο ΑΕΠ. Ας σημειωθεί ότι οι λογαριασμοί μας είναι μάλλον "τσιγκούνικοι" και ότι το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα είναι ακόμη μεγαλύτερο, καθώς στις ιδιωτικές δαπάνες δεν υπολογίζονται τα ποσά που επενδύονται από τα νοικοκυριά (π.χ. με στεγαστικά δάνεια). Όπως και ότι δεν υπολογίζεται στο ΑΕΠ η οικιακή παραγωγή (π.χ. των αγροτών), η ανταλλαγή μεταξύ νοικοκυριών σε είδος και ό,τι παράγεται μεν, αλλά δεν μπαίνει στον κύκλο της εμπορευματικής κυκλοφοράς.


Φυσικά, η ισοκατανομή του πραγματικού εισοδήματος είναι αδύνατη. Ας υποθέσουμε ότι η αναλογία του συνολικού εισοδήματος του πλουσιότερου 20% των απασχολούμενων προς το φτωχότερο 20% είναι 4.2:1- δηλαδή, όσο στη σημερινή Γερμανία και Γαλλία (στην Ελλάδα με τις μεγαλύτερες ανισότητες είναι 6:1). Τότε, το φτωχότερο 20% θα κυμαινόταν γύρω από τα 1.000 ευρώ το μήνα ανά άτομο και το πλουσιότερο γύρω από τα 4.200, πάντα κατά μέσον όρο, με το υπόλοιπο 60% να κυμαίνεται γύρω από τα 2.600 ευρώ το μήνα. Ακόμα κι έτσι, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα από σήμερα, που, σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων του υπουργείου Οικονομικών, το 33% των νοικοκυριών (όχι των ατόμων, των νοικοκυριών!) έχει ακαθάριστο ετήσιο εισόδημα κάτω των 10.000 ευρώ, δηλαδή κάτω από 833 ευρώ το μήνα και το 63.5% των νοικοκυριών έχει ετήσιο ακαθάριστο εισόδημα κάτω των 20.000 ευρώ, δηλαδή κάτω των 1.666 ευρώ το μήνα.


Επομένως είναι απολύτως ρεαλιστικό, ακόμη και με τις σημερινές τρομερά δύσκολες συνθήκες που έχει δημιουργήσει η ολιγαρχία και οι ξένοι σύμμαχοί της, από αύριο κιόλας, να εξασφαλίζει ο μεγάλος όγκος των απασχολουμένων και των συνταξιούχων πολύ μεγαλύτερες απολαβές από τις σημερινές, και μάλιστα με ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας που θα εγγυάται ότι ακόμη κι αν μείνει κανείς άνεργος για μεγάλο διάστημα, θα συνεχίζει να παίρνει ένα επίδομα που θα του εξασφαλίζει αξιοπρεπή ζωή.
Προφανώς, το πρόβλημα δεν είναι αριθμητικό, αλλά πολιτικό. Μια τεράστια αναδιανομή εισοδήματος της τάξης που αναφέρουμε και ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας που θα μείωνε κατά πολύ τον τρόμο της απόλυσης και της ανεργίας δεν θα το δεχόταν η αστική τάξη παρά μόνο με το πιστόλι του λαϊκού κινήματος στον κρόταφο, καθώς θα ανατίναζε τις βάσεις της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Άλλωστε, αν το εργατικό κίνημα ήταν τόσο δυνατό ώστε να επιβάλει μια τέτοια λύση, ασφαλώς και δεν θα σταμάταγε στη μέση του δρόμου (αλλά και η ίδια η αστική τάξη δεν θα ανεχόταν για πολύ μια τέτοια κατάσταση, η οποία θα έθετε γρήγορα επί τάπητος το πρόβλημα της εξουσίας). Επομένως, το μοντέλο που περιγράψαμε είναι καθαρά ιδεατό- ικανό όμως, πιστεύουμε, να καταδείξει την ιδεολογική αγυρτεία των απολογητών της αιώνιας λιτότητας.