Ο σοβινισμός των απόκληρων

 Ψωμί κι ελιά και αστερόεσσα..

 
Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης

Εκατομμύρια αμερικανοί της λεγόμενης μεσαίας τάξης που έχασαν τις δουλειές τους και τα σπίτια τους, άστεγοι πλέον, όχι απλώς δεν διαμαρτύρονται κατά των υπευθύνων της κρίσης αλλά καθυβρίζουν τους διαμαρτυρόμενους του κινήματος Occupy Wall Street και κυκλοφορούν στους δρόμους με την αστερόεσσα.

Εργάτες της Ρικομέξ καταθέτουν στο δικαστήριο υπέρ της εταιρείας και ενάντια στα ορφανά παιδιά των νεκρών συναδέλφων τους που έχασαν τη ζωή τους από αμέλεια των υπευθύνων της εταιρείας.
Ανεργοι και κακοπληρωμένοι εργαζόμενοι εκδηλώνουν την οργή τους κατά των ελλήνων ναυτικών που διαμαρτύρονται για την άρση του καμποτάζ κρουαζιερόπλοιων που χρησιμοποιούν μόνο ξένους φτηνούς ναυτεργάτες, γιατί λέει, «ζημιώνουν τον ελληνικό τουρισμό», αν και έχει αποδειχτεί ότι τα κρουαζιερόπλοια, δεν αφήνουν πλέον και τόσα πολλά χρήματα στην ελληνική αγορά.

Τους είναι αδιάφορο αν το 53% των ελλήνων ναυτικών είναι άνεργοι και τα κρουαζιερόπλοια (πολλά ελλήνων εφοπλιστών με σημαία ευκαιρίας που δεν πληρώνουν φόρους αλλά εκμεταλλεύονται τα πολιτιστικά αγαθά και αξιοθέατα της πατρίδας μας) απασχολούν αποκλειστικά ξένους και φτηνούς ναυτεργάτες.
Γυναίκες ξυλοκοπούνται άγρια από τους συζύγους τους και αν, σαν γείτονας ή περαστικός, κάνεις το λάθος να παρέμβεις υποστηρίζοντας τα θύματα, πολλές φορές θα βρεθείς αντιμέτωπος με την οργή των θυμάτων.
Γιατί άραγε τα θύματα και γενικώς οι κοινωνικά αδικημένοι συμπεριφέρονται μ΄ αυτόν τον τόσο παράλογο τρόπο;
Γιατί υπερασπίζονται συνθήκες και καταστάσεις, κάτω απ΄ τις οποίες υποφέρουν οι ίδιοι;
Γιατί υπερασπίζονται συχνά απάνθρωπα συστήματα και δικτατορικά καθεστώτα, ακόμα κι όταν δεν έχουν κανένα προσωπικό συμφέρον, συγχέοντας μάλιστα πολλές φορές το συμφέρον τους με τη συμφορά τους ; (Οι υπερασπιστές της δικτατορίας στην Ελλάδα δεν ήταν μόνο εκείνοι που είχαν προσωπικό όφελος αλλά και πολλοί άλλοι και μάλιστα αδικημένοι, που πάσχιζαν να κερδίσουν την εύνοια εκείνων που τους περιφρονούσαν και τους έβλαπταν). Αυτού του είδους η συμπεριφορά, του λεγόμενου «λούμπεν προλεταριάτου» ήταν ήδη γνωστή απ΄ την εποχή του Μαρξ. Δεν υπήρχε όμως μια επαρκής επιστημονική εξήγηση.
Φαίνεται πως δυο ερευνητές του Duke University και του University of Waterloo, οι Kay και Friesen (βλέπε: Current Directions in Psychological Science και Sage Journals online. Dec. 2011) βρήκαν την επιστημονική απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα μετά από χρόνια ερευνών.
Σύμφωνα με τους δυο ερευνητές, «τα θύματα υπερασπίζονται κακούς συζύγους και άδικα συστήματα όχι ασυνείδητα ή από συνήθεια αλλά συνειδητά γιατί δεν έχουν άλλες επιλογές. Όταν κάποιος τρίτος κατηγορεί τον κακό σύζυγό τους, την διεφθαρμένη ή δικτατορική κυβέρνησή τους, ή την εταιρεία που τους εκμεταλλεύεται αλλά εκείνοι δεν έχουν τη δυνατότητα απόδρασης ή κάποιας εναλλακτικής λύσης, τότε υπερασπίζονται με νύχια και δόντια αυτό που τους καταστρέφει και συνθλίβει τη ζωή τους. Οσα θύματα έχουν την οικονομική δυνατότητα να πάρουν διαζύγιο από τον αυταρχικό σύζυγο, να μεταναστεύσουν σε άλλη χώρα ή να αλλάξουν εταιρεία, τότε, όχι μόνο δέχονται την κριτική αλλά και την χαιρετίζουν. Με λίγα λόγια, υπερασπίζονται αυτό από το οποίο εξαρτώνται και το οποίο δεν ελέγχουν (συνειδητή καιροσκοπική αλλά ρεαλιστική αντίδραση). Αυτό εξηγεί και το λόγο για τον οποίο οι άστεγοι αμερικανοί είναι εκείνοι που φορούν συχνότερα μπλουζάκια με τα αμερικανικά σύμβολα και την αστερόεσσα, σ’ αντίθεση με τους ευνοούμενους εκφραστές του συστήματος, τους γιάπηδες της Wall Street, που τους χλευάζουν και τους λοιδορούν μάλιστα»
Οσους δεν ικανοποιεί η παραπάνω ερμηνεία του φαινομένου αυτού, υπάρχει και μια άλλη παλαιότερη, «ο ξορκισμός του κακού», του γνωστού Γερμανού ψυχολόγου Horst Richter, (βλέπε: Der Gottes Komplex, Rowohltverlag, Αμβούργο 1986 ). Σύμφωνα μ΄ αυτήν, ο απόκληρος, ο δυστυχής, ο ανικανοποίητος με τον εαυτό του, επιστρατεύει αυθόρμητα διάφορους αμυντικούς μηχανισμούς σαν αντιστάθμισμα του ελλείμματος ψυχικής ισορροπίας, για να εξουδετερώσει τη δυστυχία του. Μεταμορφώνει τη δυστυχία του σε προβαλλόμενο μίσος προς τα έξω, το οποίο διοχετεύει, όχι προς τους ισχυρούς που του ρήμαξαν τη ζωή, αλλά σε ότι του θυμίζει την αντίθετη πλευρά της ανθρώπινης τάσης για ναρκισσιστική παντοδυναμία. Η αντίθετη πλευρά της επιθυμίας του, είναι για αυτόν, οι αδύναμοι, οι ανήμποροι, οι “φυλετικά κατώτεροι ξένοι”, “οι κάθε είδους “εξτρεμιστές”, “τα παράσιτα”, κ.λ.π. Νιώθει ότι απειλείται απ’ τους ομοίους του, «απ΄αυτά τα κατώτερα, κατά τον ίδιο, όντα, που του θυμίζουν το δυστυχή εαυτό του, ενώ παράλληλα νιώθει δέος και θαυμασμό για οτιδήποτε δυνατό και ισχυρό, όπως αυτό που θα ήθελε να είναι ο ίδιος. Η αναζήτηση των πραγματικών αιτιών της κατάστασής του και η λογική αντιπαράθεση με τις πραγματικές αιτίες της δυστυχίας του δεν τον αγγίζουν καθόλου, κι αυτό το γνωρίζουν άριστα και το εκμεταλλεύονται οι κυβερνώντες σ’ ολόκληρο το σύγχρονο κόσμο. Οσους περισσότερους ρίξουν στο περιθώριο της ανεργίας και της απόλυτης φτώχειας, τόσο καλύτερα εξασφαλίζουν την παντοδυναμία τους. Ο άνθρωπος που το μόνο πλέον που τον απασχολεί, είναι, το που θα βρει τα λεφτά για το επόμενο γεύμα, τον επόμενο λογαριασμό ή την επόμενη δόση του, δεν έχει χρόνο για τίποτ’ άλλο.