Σημειώσεις από το εγχειρίδιο του καλού ναυαγού ….

Του πολιτικού μας αναλυτή
Δημήτρη Γιαννακόπουλου

Μια και το σκάφος «Ελλάς» ναυάγησε για τα καλά στον βούρκο, όπου συναντά η χρηματοπιστωτική φούσκα την γαλλογερμανική πολιτική φούσκα της ΕΕ, λέω να περιοριστώ σε κάμποσες κρίσιμες επισημάνσεις τις οποίες έχω ήδη, σε κάποιο βαθμό, προσεγγίσει αναλυτικά την πρόσφατη περίοδο φιλοξενίας μου στο διαδίκτυο.

Θεωρείστε ότι τα παρακάτω «αποφθέγματα», αποτελούν σημειώσεις για το «εγχειρίδιο του καλού ναυαγού», το οποίο συντάσσω μετά μανίας αυτή την περίοδο (αστειεύομαι!). Είναι κάτι σαν υποθέσεις προς βαθύτερη διερεύνηση που καταλήγουν σε οδηγίες διάσωσης των νοικοκυριών μετά την καταστροφή της παλαιάς οικονομίας της Ελλάδας. Αυτές οι υποθέσεις δεν
είναι διατυπωμένες σύμφωνα με κάποια επιστημονική μεθοδολογία, αλλά έτσι ώστε να προκαλούν την κατεστημένη ενότητα του πολιτικού λόγου, όπως αυτή δομείται κυρίως μέσω των τηλεπολιτικών. Να, λοιπόν ορισμένα σημεία ως πρόγευση, για να συνεννοηθούμε καλύτερα…

- Το σύγχρονο ελληνικό κράτος ήταν παγιδευμένο με έναν ολοκληρωμένο εκρηκτικό μηχανισμό πατρωνίας και παραοικονομίας (μαζί δουλεύουν αυτά αποτελεσματικά).

- Η ελληνική οικονομία, προσαρμοσμένη στα γρανάζια αυτού του μηχανισμού, ήταν αδύνατο να παρακολουθήσει την εξέλιξη της εμπέδωσης του νεοφιλελεύθερου, αντιπληθωριστικού προτύπου στην ΕΕ.

- Οι λύσεις ήταν δύο, οι εξής τρεις: είτε κατεδάφιση του ευρύτερου κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου και προσαρμογή στον νεοφιλελεύθερο μετασχηματισμό, έτσι όπως ορίζεται από την παγκοσμιοποιημένη χρηματοπιστωτική ελίτ και υπηρετείται σε μεγάλο βαθμό από την γραφειοκρατία της ΕΕ (μοντέλο καταστροφής), είτε αναζήτηση ενός ελληνικού δρόμου για την παραγωγή ενός νέου κοινωνικού μοντέλου, που δίχως να αντιφάσκει στις βασικές αρχές της ΟΝΕ, θα οδηγούσε στο ίδιο αποτέλεσμα μετά από 15-20 χρόνια, χωρίς όμως να προκαλέσει κοινωνική και οικονομική απορρύθμιση. Ασφαλώς πάντα υπήρχε και θα υπάρχει η πρόκληση για «σοσιαλιστικό μετασχηματισμό», ο οποίος όμως απαιτεί άλλες, εντελώς διαφορετικές συνθήκες και κατευθύνσεις λαϊκής πάλης από αυτές που έχουν διαμορφωθεί και κυριαρχούν στην χώρα.

- Δεν υπάρχει κοινό μοντέλο ευημερίας στην ευρωζώνη, αλλά δίχως αυτό δεν θα υπάρχει ευρωζώνη για πολύ. Εκτός εάν η τελευταία χαλαρώσει τόσο πολύ ώστε να καταλήξει περίπου εκεί από όπου ξεκίνησε: στη σύνδεση των ιδιαίτερων ευρωπαϊκών εθνικών νομισμάτων (λιγότερο αναπτυγμένων χωρών-μελών της ΕΕ) με το ευρώ.

- Δεν βιώνουμε απλώς την απορρύθμιση της ελληνικής οικονομίας, αλλά επίσης μια μορφή πρωτόγνωρης ευρωπαϊκής κρίσης, που εύκολα πλέον μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική απορρύθμιση όχι μόνον την ζώνη του ευρώ, αλλά ολόκληρη την ΕΕ.

- Το χρηματοπιστωτικό λόμπι πέτυχε να μετασχηματίσει την διεθνή πιστωτική κρίση σε δημοσιονομική κρίση, ώστε να αποζημιωθεί με πολιτικά μέσα η χρηματαγορά από την φούσκα που η ίδια προκάλεσε, δίχως να οδηγηθούμε σε ρευστοποίηση του συσσωρευμένου πλούτου. Η λύση αυτή είναι μεταβατική και ατελέσφορη στην απολυτότητά της. Θα πληρώσουν και οι επενδυτές στο τέλος, αλλά γίνεται προσπάθεια να μην ζημιωθούν τόσο, ώστε να καταρρεύσει ο κανόνας λειτουργίας της αγοράς και ο τρόπος θεμελίωσης του ιδεολογήματος της «εμπιστοσύνης», που δομείται στη βάση του λεγόμενου οικονομικού ορθολογισμού.

- Η Ελλάδα, εδώ που βρισκόμαστε σήμερα, δεν σώζεται με ήπια αναδιάρθρωση. Ούτε καν παράταση ζωής δεν μπορεί έτσι να πάρει για σημαντικό διάστημα. Η αναδιάρθρωση είναι κατά βάση ένα πολιτικό παιχνίδι που δεν έχει θεσμική έννοια στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Μόνον εάν υπήρχε ένας μηχανισμός αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, υπερχρεωμένων χωρών-μελών της θα μπορούσε το μέτρο να είναι νοητό και ίσως μακροχρονίως αποτελεσματικό. Οι υπάρχοντες μηχανισμοί δεν έχουν αυτό τον στόχο και οι Γερμανοί διστάζουν να προχωρήσουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα, διότι είναι τρομακτικά δύσκολο και επικίνδυνο αν δεν προχωρήσει παράλληλα η πολιτική ενοποίηση.

- Μόνον αν κατασκευαζόταν ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους και ελέγχου του ιδιωτικού θα μπορούσε η Ελλάδα να παραμείνει ασφαλώς στην ζώνη του κοινού νομίσματος, προχωρώντας σε μια αναζωογονητική επαναδιαπραγμάτευση του συνολικού της χρέους στη βάση μιας σύνθετης αναδιάρθρωσης, που ασφαλώς θα περιελάβανε και το λεγόμενο «κούρεμα» της τάξης του 60%. Σήμερα μια τέτοια δραστική αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους είναι αδιανόητη στην ΕΕ, αν προηγουμένως δεν εκπονηθεί ένα σχέδιο διάσωσης των τραπεζών των πληττομένων χωρών, συμπεριλαμβανομένου του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, στο σύνολό του ασφαλώς. Οι Γερμανοί μάλλον θα άντεχαν, έστω με σοβαρές απώλειες, αλλά δεν θα επιβίωναν άλλοι, ούτε η ΕΚΤ, δίχως ριζικό μετασχηματισμό. Προσοχή, οι κίνδυνοι για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα δεν είναι ισομερώς κατανεμημένοι και έτσι θα πρέπει να ερμηνεύονται οι αντιφάσεις στις δηλώσεις αξιωματούχων της ΕΕ.

- Η κήρυξη στάσης πληρωμών από την Ελλάδα, θα προκαλούσε μείζονα τραπεζική κρίση που ίσως υπερέβαινε την Ευρώπη, αλλά σε καμία περίπτωση αυτή δεν θα ήταν ικανή να οδηγήσει σε κατάρρευση το ευρώ. Αν όμως κατέρρεαν ταυτόχρονα Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ σκούρα! Παρόλα αυτά και μόνη η κατάρρευση της χώρας μας θα οδηγούσε σε δραματική πολιτική αναταραχή πανευρωπαϊκώς: σε μια ανυπολόγιστη κρίση ολόκληρου του θεσμικού οικοδομήματος της αναθεωρημένης ΟΝΕ. Έτσι εξηγείται η αγωνία των επιμέρους πολιτικών συστημάτων κυρίως αναπτυγμένων χωρών της Ένωσης. Πάντως την πολιτική κρίση δεν την γλυτώνουμε στην ΕΕ, ούτε καν με τις «επιμηκύνσεις», καθώς τίθεται σοβαρό ζήτημα δημοκρατικής νομιμότητας στην Ένωση, από τη στιγμή που θα κλιθεί ο Ευρωπαίος να επωμισθεί εμμέσως ένα σημαντικό βάρος της ζημίας θεσμικών επενδυτών. Η περίφημη κοινοτική συμμετοχή στο κόστος των πακέτων ουσιαστικά διάσωσης του ευρώ, και όχι των χρεοκοπημένων χωρών όπως δηλώνεται, προκαλεί κύμα πολιτικών αναταράξεων και απειλεί την σταθερότητα των πολιτικών συστημάτων μεγάλων χωρών της ΕΕ, αλλά και φιλόδοξων μικρότερων, ενισχύοντας τον αριστερό και δεξιό ευρωσκεπτικισμό. Προφανώς στις χώρες-πηγές της κρίσης η αγανάκτηση από την φτωχοποίηση, που επιχειρείται να νομιμοποιηθεί με το περίφημο «όλοι μαζί τα φάγαμε», έχει άλλες αφορμές, αλλά σίγουρα μεγαλύτερη ένταση.

- Η Ελλάδα έχασε την ευκαιρία να παλέψει αποκλειστικά με τις δικές της δυνάμεις μέσα στο ευρώ. Δεν είχε τα οικονομικά και θεσμικά προσόντα και «εξαπατήθηκε» από ένα διεφθαρμένο, καιροσκοπικό και διαπλεκόμενο σύστημα εξουσίας, που δομεί η πολιτικο-επιχειρηματική τάξη της χώρας μας. Στο μεταξύ το ευρώ το πληρώσαμε χρυσό! Δίχως πολιτική απόφαση της Γερμανίας σε συνεννόηση (διαπραγμάτευση) κυρίως με την κυβέρνηση των ΗΠΑ η χώρα μας δεν μπορεί να σταθεί στην ευρωζώνη. Στον βαθμό, λοιπόν, που παραμείνουμε θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι δεν τίθεται πλέον ζήτημα αυτοκυβέρνησης και στοιχειώδους ανεξαρτησίας. Κάθε «βήχας» στις σχέσεις Γερμανίας-ΗΠΑ θα προκαλεί βαρύ κρυολόγημα στο πολιτικό σύστημα της χώρας και νέα οικονομική αναταραχή.

- Αν η Ελλάδα δεν απομακρυνθεί από την ΟΝΕ, στη χώρα θα υπάρξει αναδιοργάνωση του καθεστώτος με σύγκλιση των παραδοσιακών κυβερνητικών δυνάμεων και (πρόσκαιρη) ενίσχυση της αριστεράς και της λεγόμενης ακροδεξιάς. Η επιστημονική εμπειρία οδηγεί στην υπόθεση ότι σε λιγότερο από μια τετραετία, υπό αυτές τις πολιτικές συνθήκες, θα έχει ανατείλει μια υπερεθνικιστική δεξιά, που θα απειλεί με κατάρρευση το μοντέλο κυριαρχίας και ρύθμισης των νέων κοινωνικο-οικονομικών σχέσεων, οι οποίες θα έχουν μέχρι τότε εμπεδωθεί. Τότε η χώρα θα αρχίσει εκ νέου να περιθωριοποιείται στην ΕΕ, με πολιτικούς όρους αυτή τη φορά και όχι οικονομικούς, αν και η οικονομία της θα συνεχίζει να βρίσκεται στον αναπνευστήρα και έτοιμη πάλι να προκαλέσει κραχ - μεγαλύτερο ίσως από την σημερινή διάσταση της ελληνικής απειλής προς την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος, ενός κράτους που ακολούθησε ανορθόδοξη πολιτικά κοινωνικο-οικονομική οργάνωση.

- Αν η Ελλάδα έπαιρνε σήμερα μονομερώς την μεγάλη απόφαση εξόδου από την ΟΝΕ, εκτός από την θύελλα που θα προκαλούσε διεθνώς, και στην οποία αναφέρονται προηγούμενες αράδες μας, θα είχαμε αναγκαστικά να αντιμετωπίσουμε μια τεράστια κρίση, σε όλα τα επίπεδα: πολιτική, κοινωνική, οικονομική, διεθνή, διπλωματική (και σταματώ εδώ για να μην κινδυνολογήσω αυθαίρετα). Όλα αυτά θα ήταν όχι μόνον διαχειρίσημα, αλλά και θετικά με όρους ουσιαστικής επανίδρυσης του κράτους σε μια δημοκρατική και αναπτυξιακή βάση, αρκεί να ήταν ώριμη η ελληνική κοινωνία να τα πραγματοποιήσει και να υπήρχε πολιτικό προσωπικό και κοινωνία των πολιτών ικανοί να συνδράμουν προς την κατεύθυνση της αυτο-οργάνωσης και του κοινωνικού εκσυγχρονισμού και εκδημοκρατισμού, με παράλληλη διεθνή ανάταξη και σχετική αυτονόμηση της χώρας στο διεθνές σύστημα. Τέτοιες προϋποθέσεις υπάρχουν σήμερα με την έννοια της «Multipolarity», αλλά πρέπει ασφαλώς να εξερευνηθούν με ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή και ενδεχομένως με διακριτικότητα και υψηλή διπλωματικότητα. Πέραν αυτού μια τέτοια εξέλιξη θα απαιτούσε ένα σταδιακό «σοσιαλιστικό μετασχηματισμό» (με μεγάλα ή μικρότερα εισαγωγικά), ο οποίος ουσιαστικά θα δομείτο στη βάση μιας νέας κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και επί μιας νέας σχέσεως με την παγκοσμιοποίηση, έχοντας υπόψη το Κινέζικο, το Βραζιλιάνικο και άλλα περιφερειακά και ουσιαστικά πειραματικά μοντέλα, που στην πραγματικότητα δοκιμάζουν να θέσουν την παγκοσμιοποίηση σε νέες βάσεις ή απλώς επιχειρούν να εκμεταλλευτούν τις αδυναμίες της. Ίσως μια τέτοια εξέλιξη έθετε εκ των πραγμάτων και ζήτημα παραμονής της χώρας μας στο ΝΑΤΟ και σε άλλους δευτερεύοντες ευρω- ατλαντικούς θεσμούς ασφαλείας.


- Αυτά για σήμερα από τις σημειώσεις μου. Φαντάζομαι να φανούν χρήσιμα σε όσους σκέφτονται σαν ναυαγοί και προετοιμάζουν τα μέσα της προσωπικής τους διάσωσης. Μπορεί να φανούν όμως χρησιμότερα σε όσους νοιάζονται για την κοινωνική και εθνική διάσωση της χώρας, καθώς αντιλαμβάνονται ότι μπορεί μεν ο ατομισμός να χτυπάει κόκκινο σε τέτοιας μορφής κρίσεις, αλλά δεν είναι αυτός η καλύτερη προσέγγιση για την «σωτηρία» του ατόμου και του νοικοκυριού στη συγκυρία.

- Αν αναζητείτε την δική μου πρόταση «επιβίωσης» θα έλεγα με τα λόγια του Ελύτη ότι «έχει τη μέση της και η άκρη-άκρη», αρκεί να βρεις την άκρη με κανόνα την δημοκρατία και την χειραφέτηση του λαού. Αυτά με την προϋπόθεση ότι υπάρχει λαός. Δυστυχώς, όπως θαυμάσια μου έγραψε κάποτε ένας αναγνώστης, από όπου περνάει το ΔΝΤ εξαφανίζεται ο λαός. Τώρα μεταξύ μας, ο ελληνικός λαός ήταν εξαφανισμένος ήδη, εδώ και πολλά χρόνια, χαμένος μέσα στα πελατειακά δίκτυα, τα τηλεοπτικά δίκτυα και τα νοσηρά συμπλέγματα ενός ανικανοποίητου καταναλωτισμού. Φυσιολογικά πράγματα αν τα εξετάσεις ιστορικά. Για να υπάρξει λαός θα πρέπει να επαναδομήσουμε την ταυτότητά μας στην Ευρώπη μεν, αλλά όχι με βάση το ευρώ. Αυτό οδηγεί στην «άκρη» που θεμελιώνει το συμφέρον στη «μέση». Μόνον που ετούτο ουδείς έχει φροντίσει έτσι, ώστε να μπορεί να πραγματοποιηθεί πολιτικά σήμερα. Και όχι μόνον αυτό, κοροϊδευόμαστε κι από πάνω, θεωρώντας ότι δίχως στρατηγική συνεργασία της ευρύτερης αριστεράς με την κοινωνία των πολιτών, μπορεί να ανοίξει δήθεν ο δρόμος για την λαϊκή εξουσία! Δυστυχώς εγώ δεν θα μπορούσα να λαϊκίσω. Ο ελληνικός λαός δεν διαθέτει την ικανότητα να αναστηθεί δίχως αντίστοιχη πολιτική δυναμική. Δεν υπάρχει πολιτική μεταφυσική στη κοινωνία. Τα υπόλοιπα είναι παιδισμοί και ξεσπάσματα πολιτικής ανωριμότητας ή άρθρωση υποκρυπτόμενης ιδιοτέλειας. Αφού ο λαός δεν έχει πολιτική ισχύ, εξαιτίας της έλλειψης πολιτικών δυνάμεων, οι οποίες θα μπορούσαν να συνεργασθούν για να του την προσδώσουν - σε υπερθετικό βαθμό μάλιστα αυτή την περίοδο - δεν είναι λαός, αλλά «λαός», που δεν έχει τα φόντα να επιβάλλει το σενάριο της «μεγάλης απόφασης». Έτσι, πολύ φοβάμαι ότι θα παραμείνει στο επίπεδο του λαουτζίκου που θα αναζητεί λύσεις στο πλαίσιο μιας προσωρινής «πολιτικής συμφωνίας» Γερμανίας-ΗΠΑ, η οποία θα προνοεί για την ελεγχόμενη αναδιάρθρωση του υφιστάμενου καθεστώτος, παράλληλα με την ελεγχόμενη αναδιάρθρωση του χρέους. Δηλαδή, διαιώνιση του αδιεξόδου, με διαλλείματα ελπίδας! Ασφαλώς η εξευτελιστική αυτή οδός θα είναι σπαρμένη με λαϊκές κατάρες και εθνικιστικές κορώνες δίχως τελειωμό, για να υπερτονίσει στον ιστορικό την αλήθεια ότι εκεί όπου πεθαίνει η πολιτική ως ενεργό στοιχείο της καθημερινής ζωής ανασταίνονται τα δόγματα, ο φονταμενταλισμός διαφόρων μορφών και ο …πονηρός τραπεζίτης.

- Στο επόμενο κεφάλαιο θα εισέλθουμε στο ψαχνό της «διάσωσης», αφού πρώτα ενημερωθούμε για τα νεότερα από το μέτωπο των Βρυξελλών. Μέχρι τότε ας ξανασκεφτούμε όλοι μας, πολίτες όλων των «αποχρώσεων» και αριστερά, την πιθανότητα να ανακτήσουμε τις δυνάμεις μας, να ξανα-υπάρξουμε ως λαός με ενότητα και αγώνα για την ανάληψη κυβερνητικής ευθύνης από ένα αντικαθεστωτικό μπλοκ. Άλλη δυνατότητα για να μετατραπεί η κρίση σε κοινωνική και εθνική ευκαιρία, λυπάμαι δεν βλέπω στον ορίζοντα…